Ruski car Petar Veliki u maju 1703. godine položio je kamen temeljac za izgradnju Petropavlovske tvrđave, na močvarnom tlu, gdje se rijeka Neva ulijeva u Baltičko more. Za 10 godina, mukotrpnim radom desetina hiljada ruskih kmetova nikla je nova ruska prijestonica, ruski prozor na zapad, Sankt Peterburg. Petar Veliki težio je modernizaciji države, takođe nastojao je od Rusije stvoriti i pomorsku silu, zato dovodi arhitekte i majstore iz Evrope, a posebno iz Holandije, pa nova ruska prijestonica postaje jedan od evropskih centara nauke i kulture, "sjeverna Venecija".
Dva vijeka kasnije, u noći 7. na 8. novembra 1917. godine, jurišom radnika i potomaka nekadašnjih kmetova na Zimski dvorac, u Sankt Peterburgu je gotovo bez žrtava izvršen državni udar i vlast je dospjela u ruke boljševika. Sovjetska Oktobarska revolucija odigrala se, dakle, u novembru, ali svoj naziv duguje starom julijanskom kalendaru, koji je u carskoj Rusiji bio zvaničan, a koji se i danas koristi u većini pravoslavnih crkava. Veliki broj ruskih plemića, carskih oficira, crkvenih dostojanstvenika i drugih bogatih građana napustio je zemlju. Njih gotovo pedeset hiljada obrelo se u novoformiranoj Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca. Teško izranjavana u Prvom svjetskom ratu, s ogromnim demografskim gubicima, Srbija je objeručke prihvatila novopridošlo stanovništvo. Rusi su imali poseban status i povlastice, takođe i Ruska pravoslavna crkva, a navedimo i primjer da je za ruske građane budističke vjeroispovijesti u Beogradu izgrađen prvi budistički hram u Evropi. S druge strane, svoj značajan trag u Beogradu najviše su ostavili ruski arhitekti, ali i drugi naučnici i umjetnici. Ovih dana obilježeno je stotinu godina od Oktobarske revolucije. Revolucije koja je okrenula točak istorije i prodrmala cijelu planetu. Mišljenja o "crvenom oktobru" su podijeljena, kako u cijelom svijetu, tako i u samoj Rusiji. Za jedne je ubistvo kompletne carske porodice nedopustivo, kao i veliko nasilje i destrukcija koji su uslijedili. Takođe, i zatiranje demokratije i svakog vida slobode, uključujući i slobodu vjeroispovijesti jer je Crkva gotovo zatrta, manastiri i crkve gotovo svi porušeni.
Pa ipak, dosta je i onih koji ne smatraju da je Oktobarska revolucija značila samo milionske žrtve, gulade i Staljinove čistke. Oni ističu da je tadašnja komunistička vlast opismenila mase nepismenih, izjednačila prava žena i muškaraca, mnogim malim narodima, prvi put u njihovoj istoriji, podarila vlastito pismo. Milioni su izvučeni iz totalnog siromaštva i gladi. Svima su postale dostupne škole, kultura i zdravstvena zaštita. Razvila se industrija, i to u vrijeme Velike depresije na Zapadu. Sovjetski Savez je postao i vojna sila, upravo ona koja će slomiti kičmu najvećem zlu u istoriji čovječanstva, Hitlerovom nacizmu. Od jedne polufeudalne države, kakva je bila carska Rusija, Sovjetski Savez je postao velesila koja je i prva, i to bukvalno, dosegla kosmičke visine.
Pa ipak, opijenost da se silom i oružjem može doći do jednog ravnopravnog, idealnog društva kratko je trajala. Osamdesetih godina prošlog vijeka SSSR sve dublje upada u ekonomsku krizu koja će kulminirati nakon ratne avanture u Avganistanu i nuklearne katastrofe u Černobilju, i koja će doprinijeti konačnom slomu Sovjetskog Saveza početkom devedesetih.
Ima mišljenja da su socijalistička društva u startu bila osuđena na propast jer su nastala na periferiji Evrope, gdje nije dovoljno bila razvijena filozofska misao. To ne izgleda tačno, ako se ima na umu da je upravo takvo društvo iznjedrilo velikane kao što su Tolstoj ili Dostojevski. Teoretičari zavjere, pak, tvrde da je komunizam sa Zapada poturen kao kukavičje jaje, prije svega pravoslavnim narodima, da bi se uništilo pravoslavlje i tradicionalni život slovenskih naroda. Ni to ne djeluje ubjedljivo ako se zna da je prelijevala i na Zapad, najprije na Njemačku, potom i Španiju, gdje je gušena na najbrutalniji način.
Ono što je očito je da savremena Putinova Rusija ima izbalansiran stav prema Sovjetskom Savezu i Oktobarskoj revoluciji. Nastoji se isticati najbolje iz svih epoha Rusije i Sovjetskog Saveza, pa koliko god to u prvi mah izgledalo kontradiktorno, ali čak i simbolično imamo zastavu i grb iz carskog vremena i sovjetsku himnu, a svakog 9. maja Moskvom paradiraju pobjedničke zastave Crvene armije i Sovjetskog Saveza.
Čini se da su veliku indirektnu korist od Oktobarske revolucije imala zapadna društva, odnosno njihova radnička klasa. Da bi se zaustavilo presipanje revolucije s Istoka, kapitalistička društva Zapada morala su se istinski demokratizovati i bitno unaprijediti radnička prava i socijalnu zaštitu građana, odnosno podići životni standard. To su danas ona društva kojima makar deklarativno i mi težimo.
A kad smo već kod nas recimo i to da mi ovdje imamo najsiroviji oblik kapitalizma, u kome se gaze i najosnovnija radnička prava, a sindikat u svemu tome djeluje kao najobičnija ikebana. Zato mi je neprihvatljivo da se obljetnica "crvenog oktobra" kod nas potpuno ignoriše, a da se inače sve češće prisjećamo onog prošlog vremena kao nekog zlatnog perioda. Naravno da ne pozivam na oružje i revoluciju. I najplemenitije ciljeve nasilje vodi u stranputicu, ali vrijednosti kao što su socijalna zaštita, besplatno školstvo i zdravstvo, mir, tolerancija i nacionalna ravnopravnost jesu istinske vrijednosti za koje se vrijedi svom snagom i svim srcem zalagati. Na kraju, takve vrijednosti propisuju se i u svetim knjigama mnogih religija.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, kao i na X nalogu.