Višegradska grupa formirana je 1991. godine i čine je četiri države: Poljska, Češka, Slovačka i Mađarska. Cilj osnivanja ovog svojevrsnog saveza država bio je višestruk, a osnovne funkcije mogle bi se svesti na političko-ekonomsko povezivanje tih zemalja, lakše prevazilaženje izazova tranzicije i ubrzane integracije u Evropsku uniju.
Zemlje članice Višegradske grupe bile su svjesne činjenice da su pojedinačno nedovoljno značajne za saradnju sa daleko razvijenijim i integrisanijim sistemom poput Evropske unije, te da jedino imaju razvojnu šansu ukoliko se prethodno međusobno integrišu. Da je ta logika bila ispravna, svjedoči i podatak da su sve te četiri zemlje istog dana, dakle u paketu, pristupile Evropskoj uniji (1. maja 2004. godine).
Ukupna površina zemalja Višegradske grupe iznosi 533.615 kvadratnih kilometara. U tom smislu, jedino je u Evropskoj uniji veća Francuska, a iza Višegradske grupe su Njemačka i Španija. Broj stanovnika zemalja Višegradske grupe je 64 miliona i tri stotine hiljada, odnosno broj stanovnika Višegradske grupe čini 12,7% ukupnog broja stanovnika Evropske unije. Ekonomija Višegradske grupe je peta u Evropskoj uniji, a dvanaesta u svijetu. Nominalni GDP po glavi stanovnika u Višegradskoj grupi je 12.000 dolara.
Zemlje Višegradske grupe nastavile su da se drže zajedno i nakon pristupanja Evropskoj uniji. Na taj način stvorile su svojevrstan centralnoevropski blok koji im omogućuje izvjestan stepen relevantnosti unutar EU. Pojedinačno, niti jedna od ovih zemalja, uključujući i Poljsku, ne bi mogla na značajniji način da utiče na procese koje dominantno oblikuju Njemačka, Francuska i, donedavno, Velika Britanija. Dakle, Višegradska grupa je pokazala smisao prije ulaska zemalja članica u Evropsku uniju, nakon integracije u EU, u ekonomskom, ali i političkom smislu.
Ono što je posebno važno za zemlje regije zapadnog Balkana jeste da zemlje članice Višegradske grupe u kontinuitetu podržavaju integraciju naše regije u Evropsku uniju. Jasno je da te zemlje imaju jasan interes: uobličavanje evropskog prostora, stvaranje jasne granice prema Orijentu, te, na kraju krajeva, osnaženje tog centralnoevropskog bloka unutar same EU. No, čak i da zanemarimo na trenutak tu evropsku dimenziju Višegradske grupe, jasno je da njena iskustva i rezultati mogu da budu izuzetno inspirativni za stanje u kojem se mi trenutno nalazimo. Naime, svakom razumnom je jasno da se zemlje zapadnog Balkana moraju što prije ekonomski integrisati kako bi imale bilo kakvu razvojnu šansu u globalnoj utakmici 21. vijeka. Bosna i Hercegovina, Srbija i Kosovo, Crna Gora, Albanija i Makedonija, pa čak i Moldavija, trebalo bi da uspostave svojevrsnu ekonomsku integraciju, nazovimo je Višegradska grupa 2017. Uostalom, o tome sam ranije pisao. Ideja je da se politički nesporazumi između ovih zemalja rješavaju dijalogom, da se napravi temeljni sporazum o ekonomskoj integraciji zapadnog Balkana na bazi poštovanja državnih suvereniteta tih zemalja, odnosno uz poštovanje osnovnih principa same Evropske unije, a to jeste puna sloboda kretanja ljudi, robe i usluga između zemalja zapadnog Balkana.
Višegradska grupa 2017 bi mogla, simbolički, da održi prvi sastanak u gradu Višegradu, u Republici Srpskoj. Višegrad jeste grad spajanja Istoka i Zapada, grad spajanja različitih civilizacija, grad mosta. Ono što je posebno važno za Republiku Srpsku jeste da prepozna savremeni trenutak i pruži svoj puni doprinos afirmaciji novih, pozitivnih regionalnih procesa. Najgora stvar koja nam se može danas desiti jeste da ignorišemo ove regionalne trendove saradnje, čak i da im se protivimo. Strateški interes Srpske ne može biti da Beograd i Sarajevo sami dogovaraju regionalne integrativne mehanizme, a da Banjaluka, ne samo stoji po strani, nego i da iste remeti. Upravo suprotno, životni interes Republike Srpske jeste da spaja Beograd i Sarajevo, a ne da ih razdvaja, jer na kraju rizikuje da je i Beograd i Sarajevo zaobiđu u realizaciji procesa koji jesu od interesa i za Srbiju i za Bosnu i Hercegovinu.
U tom smislu moramo da budemo svjesni objektivnih činjenica. Ako posmatramo zemlje zapadnog Balkana uočavamo da Bosna i Hercegovina ima najniži nominalni GDP po glavi stanovnika - 4.074,97 dolara (Srbija - 5.908 dolara, Crna Gora - 6.783 dolara, Albanija - 4.470 dolara, Makedonija - 5.021 dolar). No, posebno zabrinjavajuće jeste da je nominalni GDP po glavi stanovnika u Republici Srpskoj značajno manji nego u Federaciji BiH, odnosno da je naš GDP per capita 3.524 dolara, dok je federalni 4.367 dolara. Dakle, Republika Srpska ekonomski najlošije stoji na Balkanu, a sam zapadni Balkan opet jeste najsiromašniji region u Evropi. Ako dalje znamo da u Srpskoj imamo svega osam procenata visokoobrazovanih, a znamo kakav je kvalitet našeg visokog obrazovanja i kako se dolazi do diploma, ako dalje znamo da imamo i zvanično 3,29 procenata nepismenih, dok je u Federaciji BiH 2,6% nepismenih, ako smo svjesni činjenice da BiH ukupno ima najviše nepismenih stanovnika u regiji, ako prihvatimo činjenicu da je u BiH 36,2% računarski nepismenog stanovništva, odnosno da je praktično riječ o funkcionalno nepismenima i da mi imamo preko trećine funkcionalno nepismenog stanovništva, onda dolazimo do dramatičnog zaključka da je po svim relevantnim mjerilima Bosna i Hercegovina na zadnjem mjestu u regiji, a da je Republika Srpska čak i iza Federacije BiH.
Kad tako posmatramo stvari, moramo se zapitati sa kakvim resursima raspolažemo kad razmišljamo o svojoj budućnosti. Republika Srpska, dakle, ima 24.857 kvadratnih kilometara, milion i dvije stotine hiljada stanovnika, najniži GDP u regiji i najviše neobrazovanog stanovništva. To su fakta. No, ono što je najvažnije jeste da ne shvatimo datu situaciju kao tragičnu i nepromjenjivu, nego da pokušamo da racionalno shvatimo svoje mjesto u regiji, da postavimo ciljeve kojima težimo i da definišemo korake koje moramo poduzeti kako bismo realizovali te ciljeve.
Republika Srpska, da bi imala razvojnu šansu, da bi uhvatila civilizacijski i ekonomski korak sa regijom, da bi opstala na kraju krajeva, mora, ne samo prihvatiti nego i inicirati označene regionalne procese. Mi smo najviše zainteresovani za ekonomsku integraciju regije, za povezivanje sa Srbijom i Crnom Gorom, ne samo iz nacionalnih ili političkih, nego i iz ekonomskih razloga. Naše infrastrukture, putne komunukacije, ostaci industrija, svi ekonomski potencijali jesu uvezani i takvo stanje generiše svoje osnove još iz vremena prve i druge Jugoslavije. Naš strateški interes jeste, dakle, regionalna integracija. No, ono što je takođe strateški važno za nas jeste da se ta integracija ne odvija mimo nas, odnosno da ne ostanemo u zapećku tog procesa. Ponavljam, za Banjaluku bi bila kardinalna istorijska greška da ne prepozna važnost ovih procesa i prepusti Sarajevu i Beogradu da ih sami vode. Mi se ne smijemo postaviti na način da osporavamo regionalnu saradnju, a što trenutno čini jedna komponenta politike u Republici Srpskoj. Takođe, ne smijemo napraviti drugu grešku, a koju, čini se, ne uviđa druga komponenta politike u Srpskoj, a to je da slijepo prihvata procese koje iniciraju Beograd i Sarajevo, odnosno da se zadovoljava da iste pozdravlja dok u njima praktično ne učestvuje. Niti jedna od tih politika nije dobra, odnosno pravi odgovor Republike Srpske mora biti i prihvatanje regionalne saradnje, ali i iniciranje iste i davanje dinamike istoj, obezbjeđujući Srpskoj mjesto za stolom na kojem se donose odluke.
Dakle, suština jeste da Srpska aktivno učestvuje u izgradnji nove regionalne strukture zasnovane na miru, toleranciji, aktivnoj saradnji i poštovanju postojećih granica i ustavnih uređenja svih zemalja regije. Banjaluka ne smije da ostane niti u zapećku, niti da se joguni poput nedoraslog derleta. Potrebna nam je nova politička energija koja bi momentalno ostvarila kontakt sa svim regionalnim centrima, počev od Sarajeva. Potom bismo mi u Banjaluci i Republici Srpskoj trebali da iniciramo kontakte i prema zemljama Višegradske grupe. Koncept je jasan: mi treba da iniciramo projekat Višegradska grupa 2017 kao formu regionalne integracije, da objasnimo partnerima da ta regionalna grupacija broji 18 miliona stanovnika (da bismo zajedno u EU po broju stanovnika bili sedmi faktor), da zauzima ukupnu površinu od 207.852 kvadratna kilometra (u EU bismo zajedno po veličini teritorije bili osmi faktor), te da zajedno imamo razvojni ekonomski potencijal, da možemo biti interesantni kao integrisano tržište evropskim kompanijama, a pogotovo da možemo aktivno doprinijeti stabilnosti i bezbjednosti unutar EU tako što bismo prvo pacifikovali međusobne odnose, a potom praktično pokazali da suživot, tolerancija, saradnja i različitost i dalje jesu najbolje vrijednosti koje je čovječanstvo dalo i koje su uvijek i svuda za rezultat imale sveukupni kulturni, ekonomski i opštecivilizacijski i humanistički napredak.
Prema tome, jasno je da stvari stoje ovako: trenutno smo na posljednjem mjestu u Evropi. Želimo da se pomjerimo naprijed i želimo da opstanemo. Da bismo to ostvarili potrebno nam je daleko bolje obrazovanje, ostanak u zemlji najobrazovanijih i njihovo involviranje u ekonomske i političke procese. Želimo regionalno povezivanje jer to obezbjeđuje: 1) političku stabilnost i 2) preduslove za ekonomski napredak. Iniciramo regionalne integracije jer to obezbjeđuje: 1) mjesto Republike Srpske za stolom gdje se donose odluke, 2) čuvanje ustavne pozicije Republike Srpske unutar dejtonski ustrojene BiH i 3) nacionalno povezivanje sa Srbijom i Crnom Gorom bez ratova i sukoba, na način koji omogućuje povezivanje i drugih naroda na Balkanu, a sve u cilju ne konflikata nego ekonomske saradnje i prosperiteta svih i za sve. Ostvarujemo kontakte prema Sarajevu, Beogradu, Podgorici, Skoplju i Tirani, ali i prema Bratislavi, Pragu, Budimpešti i Varšavi jer želimo da 1) Banjaluka ima svoje regionalno mjesto i značaj i 2) stvaramo prijateljstva i saveznike u Evropi tamo gdje objektivno možemo da dođemo do sagovornika i ljudi koji imaju interes da se ovaj prostor dalje integriše u EU.
Sve navedeno jasno znači da sve svoje postojeće resurse usmjeravamo ka 1) kreiranju stabilnosti, 2) tehnološkom napretku i sljedstveno 3) ekonomskom prosperitetu. To će nam omogućiti da 4) mladi ljudi ostaju i da se vraćaju u Republiku Srpsku, da 5) popravimo demografske trendove, 6) da nas bude u budućnosti.
To je danas najviši stepen patriotizma u Republici Srpskoj. To je novi patriotizam moderne Republike Srpske.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, kao i na X nalogu.