Srpski manastiri Visoki Dečani, Gračanica, Pećka patrijaršija i crkva Bogorodica Ljeviška su kulturna dobra na teritoriji Kosova i Metohije koja su upisana na Listu svejtske baštine UNESCO.
Svojom arhitekturom i freskama, ali i ikonama i crkvenim namještajem koji su u njima sačuvani oni pružaju bogatu sliku umetničkih zbivanja u srednjovekovnoj Srbiji. Karakteriše ih praćenje naprednih tokova vizantijske umetnosti, kombinovano sa elementima istovremene umjetnosti Zapada, a zahvaljujući svojim ktitorima i njihovim saradnicima, ti spomenici visoko nadilaze okvire lokalne sredine.
Manastir Visoki Dečani je prvi upisan na listu 2004. godine.
Priština je potom pokušala da ih preimenuje u "kosovske kulturne spomenike" što je izazvalo burnu i oštru reakciju Beograda i nije prošlo u UNESCO.
Stavljanjem na listu, UNESCO obavještava međunarodnu zajednicu o faktorima koji ugrožavaju objekte globalne kulturne baštine i podstiče na akcije čiji je cilj da se ugrožavanje spriječi. Takođe, uspostavlja se monitoring, zajedno sa zemljom na čijoj teritoriji se objekat nalazi i odobravaju sredstva da se objekat zaštiti, a ugrožavanje umanji ili spreči.
Manastir Dečani
Manastir Dečani je grobna crkva i zadužbina kralja Stefana Dečanskog, za koju je originalna osnivačka povelja iz 1330. godine sačuvana. Osim činjenice da je graditelj bio franjevac Fra Vita iz Kotora i da je poslije Stefanove smrti gradnju završio njegov sin Dušan, posebno se podvlači vrednost dva drvorezbarena predmeta iz tog perioda - drvenog prijestola iz 1335. godine i sarkofaga kralja Stefana Dečanskog iz 1340. godine.
Od ikona se posebno vrijednim smatraju one koje je krajem 16. vijeka naslikao monah Longin - 15 ikona velikih praznika i monumentalna ikona Svetog Stefana Dečanskog sa motivima iz njegovog života.
Dečanska riznica je najbogatija u Srbiji, sa oko 60 ikona iz 14-17. vijeka, starim rukopisima i ostalim bogoslužbenim predmetima, navode iz Republičkog zavoda za zaštitu spomenika.
Za razliku od crkve, skoro sve ostale manastirske građevine su izgubile svoj prvobitni izgled.
Pećka Patrijaršija
Pećka Patrijaršija, sa četiri crkve koje je sačinjavaju, smatra se posebno značajnom zbog mjesta koje je imala u istorijskom nastanku i jedinstvu srpske države i crkve za vrijeme cara Dušana. Pominje se posebno osnivanje Srpske Patrijaršije 1346. godine i uloga koju je imala u 16. kada su Turci dozvolili njeno obnavljanje. Monumentalne i jedinstvene freske iz 13. vijeka u Crkvi Svetih Apostola takođe su naglašene kao vrijednost svjetske kulturne baštine.
Bogorodica Ljeviška
Bogorodica Ljeviška se ističe po freskama iz ranog 14. vijeka i stilu renesanse Paleologa, koji kombinuje uticaje istočne pravoslavno-vizantijske i zapadne romanske tradicije, a taj stil je bio odlučujući za ukupnu kasniju balkansku umetnost. Veoma oštećen živopis posjeduje izuzetne vrijednosti i spada među najuspelije fresko-cjeline iz doba vladavine vizantijske dinastije Paleologa.
Posebno su značajni portreti ktitora i povorka Nemanjića, predaka kralja Milutina, koji su natprirodne veličine.
Manastirska crkva Uspenja Bogorodice u Gračanici
Manastirska crkva Uspenja Bogorodice u Gračanici, zadužbina kralja Milutina, sagrađena je u drugoj deceniji 14. vijeka i spada u vrhunska arhitektonska ostvarenja epohe. Sredinom 14. vijeka dozidana je spoljna priprata, a Mihailo i Evtihije, čuveni slikari iz Soluna, završili su živopisanje do 1321. Pored kompozicija iz ciklusa Vaseljenskih sabora, Bogorodičinog akatista i Krštenja, tu su portreti srpskih arhiepiskopa i patrijaraha i predstava sahrane gračaničkog mitropolita Dionisija. Gračanička riznica stradala je u požarima između 1379. i 1383. godine, a u njoj se danas nalazi značajna zbirka ikona, među kojima je najstarija Hrista Milostivog iz 14. veka, jedinstvena po svojim dimenzijama (269x139 centimetara).
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, kao i na X nalogu.
