Jedan od najvećih svjetskih naučnika našeg doba Mihajlo Pupin rođen je na današnji dan, 9. oktobra 1854. godine u selu Idvor u Banatu. Otac mu se zvao Konstantin, a majka Olimpijada.
Po odlasku u Ameriku, dodao je svom prezimenu i riječ „Idvorski“ (eng. Michael Idvorsky Pupin), jer je toliko volio svoje rodno selo I želio da sačuva porijeklo.
Preminuo je 12. marta 1935. godine u Njujorku i sahranjen je na groblju Vudlon u Bronksu.
Bio je naučnik, pronalazač, profesor na Univerzitetu Kolumbija, počasni konzul Kraljevine Srbije u SAD.
Mihajlo Pupin bio je jedini član Nacionalne akademije nauka SAD koji po rođenju nije bio Amerikanac, a postao je I predsjednik Njujorške akademije nauka, predsjednik Američkog instituta elektrotehničara, počasni doktor 20 univerziteta. Na Kolumbija univerzitetu fizičke laboratorije i danas nose njegovo ime.
Osnovao je dva fonda, jedan koji je nosio ime njegove majke pomogao je školovanje više od 20.000 ratne siročadi Prvog svjetskog rata, a drugi, koji je nosio njegovo ime, zamislio je kao podršku svom rodnom Idvoru.
U Beogradu bi tek treba da dobije spomenik i to preko puta Univerzitetske biblioteke koju je Srbiji poklonila američka “Karnegi fondacija” upravo zahvaljujući zalaganju Mihajla Pupina.
Bio je i jedan od osnivača i dugogodišnji predsjednik Srpskog narodnog saveza u Americi.
Za svoju autobiografiju “Od pašnjaka do naučenjaka”, koje je obavezna lektira u školama u SAD, dobio je Pulicerovu nagradu 1924. godine.
Mihajlo Pupin je tokom svog naučnog i eksperimetalnog rada dao značajne zaključke važne za polja višestruke telegrafije, bežične telegrafije i telefonije, potom rentgenologije, a ima i velikih zasluga za razvoj elektrotehnike. Takođe je zaslužan i za pronalazak Pupinovih kalemova.
Osnovno obrazovanje Mihajlo Pupin je sticao najpre u svom rodnom mestu, u srpskoj pravoslavnoj osnovnoj školi, a potom u njemačkoj osnovnoj školi u Perlezu.
Srednju školu upisao je 1871. godine u Pančevu prvo u Građanskoj školi, a potom u Realki. Zbog njegove aktivnosti u pokretu Omladine srpske koja je u to vrijeme imala sukobe sa njemačkom policijom morao je da napusti Pančevo. Godine 1872. odlazi u inostranstvo, u Prag, gdje je nastavio šesti razred i prvi semestar sedmog razreda.
Nakon očeve iznenadne smrti, u martu 1874, u svojoj dvadesetoj godini života Pupin je donio odluku da prekine školovanje u Pragu zbog finansijskih teškoća i da ode u Ameriku.
„ Kada sam se iskrcao pre četrdeset i osam godina u Kasl Gardenu, imao sam u džepu svega pet centi. I da sam umesto pet centi doneo pet stotina dolara, moja sudbina u novoj, meni potpuno nepoznatoj zemlji, ne bi bila ništa drukčija. Mladi doseljenik, kao što sam tada bio ja i ne počinje ništa dok ne potroši sav novac koji je poneo sobom. Ja sam doneo pet centi i odmah sam ih potrošio na jedan komad pite od šljiva, što je u stvari bila nazovi pita. U njoj je bilo manje šljiva, a više koštica! A da sam doneo i pet stotina dolara, trebalo bi mi samo malo više vremena da ih utrošim, verovatno na slične stvari, a borba za opstanak koja me je očekivala ostala bi ista. Za mladog doseljenika i nije nesreća da se ovde iskrca bez prebijene pare u džepu; za mladog čoveka uopšte nije nesreća biti bez novaca, ako se odlučio da sam sebi krči put samostalnom životu, pod uslovom da u sebi ima dovoljno snage da savlada sve teškoće sa kojima će se sukobiti”, napisao je u svojoj autobiografiji Pupin.
U SAD je sljedećih pet godina radio kao fizički radnik i paralelno učio engleski, grčki i latinski jezik. Upisao je studije na Kolumbija koledžu u Njujorku I završio ih je sa izuzetnim uspjehom iz matematike i fizike.
Mihajlo Pupin se potom vratio u Evropu i nastavio školovanje na Univerzitetu Kembridž.
Nakon školovanja u Kembridžu, Pupin je studije eksperimentalne fizike započeo na Univerzitetu u Berlinu nakon čega je 1889. godine odbranio doktorsku disertaciju iz oblasti fizičke hemije.
Mihajlo Pupin je započeo svoju karijeru nastavnika na Univerzitetu Kolumbija 1889. godine gde je radio punih četrdeset. Postao je redovni profesor 1901. godine.
Pupinov najznačajniji pronalazak je u svijetu poznat pod imenom „Pupinova teorija“ (1896) kojom je riješio problem povećanja dometa prostiranja telefonskih struja.
Godine 1912, Kraljevina Srbija imenovala je Mihajla Pupina za počasnog konzula u SAD. Ovu dužnost je obavljao sve do 1920. godine. Sa te pozicije on je mnogo doprinio uspostavljanju međudržavnih i širih društvenih odnosa između Kraljevine Srbije, a kasnije Kraljevine Jugoslavije i SAD.
Pupin je po završetku Prvog svjetskog rata kao tada već poznati i priznati naučnik ali i politički uticajna figura u Americi uticao na konačne odluke Pariske mirovne konferencije kada se odlučivalo o određivanju granica buduće Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.
Po Londonskom ugovoru iz 1915. godine bilo je predviđeno da Italiji nakon rata pripadne Dalmacija. Nakon tajnog Londonskog ugovora Francuska, Engleska i Rusija zatražile su od Srbije da nakon rata načini teritorijalne ustupke Rumuniji i Bugarskoj. Tako je Rumuniji po tome trebalo da pripadne Banat, a Bugarskoj deo Makedonije do Skoplja.
U vrlo teškoj situaciji na pregovorima po pitanju granica Jugoslavije Mihajlo Pupin je lično uputio Memorandum 19. marta 1919. predsjedniku SAD, Vudrou Vilsonu, koji je na osnovu podataka dobijenih od Pupina o istorijskim i etničkim karakteristikama graničnih područja Dalmacije, Slovenije, Istre, Banata, Međimurja, Baranje i Makedonije svega tri dana kasnije dao izjavu o nepriznavanju Londonskog ugovora potpisanog između saveznika sa Italijom.
Mihajlo Pupin volio je i poštovao Ameriku, koja mu je dala šansu da postane to što jeste, ali ni svoj rodni Idvor nikada nije zaboravio. O njemu je pisao ovako:
“Moje rodno mesto je Idvor, a ova činjenica kazuje vrlo malo jer se Idvor ne može naći ni na jednoj zemljopisnoj karti. To je malo selo koje se nalazi u blizini glavnog puta u Banatu, koji je tada pripadao Austrougarskoj, a sada je važan deo Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca. Ovu pokrajinu su na Mirovnoj konferenciji u Parizu 1919. godine tražili Rumuni, ali njihov zahtev bio je uzaludan. Oni nisu mogli pobiti činjenicu da je stanovništvo Banata srpsko, naročito u onom kraju u kome se nalazi Idvor. Predsednik Vilson i g. Lansing poznavali su me lično i kada su od jugoslovenskih delegata doznali da sam rodom iz Banata, rumunski razlozi izgubili su mnogo od svoje ubedljivosti”.
Mihajlo Pupin je naročito volio I poštovao svoju majku o kojoj u autobiografiji piše mnogo, ali I ono što mu je rekla kada je odlazio u Ameriku:
„Dete moje, ako želiš da pođeš u svet, o kome si toliko slušao na našim poselima, moraš imati još jedan par očiju — oči za čitanje i pisanje. U svetu ima mnogo čega o čemu ne možeš saznati ako ne umeš da čitaš i pišeš. Znanje, to su zlatne lestvice preko kojih se ide u nebesa; znanje je svetlost koja osvetljava naš put kroz život i vodi nas u život budućnosti pun večne slave”.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, kao i na X nalogu.