Potraga za vulkanom koji je zaklonio sunce širom svijeta i izazvao neviđeni pomor i štetu, traje već 700 godina.
Vjenčanje napuljskog kralja Alfonsa II i Ipolite Marije Sforce 10. oktobra 1465. bilo je istorijski događaj sam po sebi. A onda je usred dana sunce dobilo toliko azurnu boju, da su ljudi bili zatečeni ljepotom nebeskog spektakla i pitali se da li je riječ o pomačenju sunca.
Naučnica Zarija Gorvet opisala je za BBC mukotrpnu i do danas neuspješnu potragu naučnika za džinovskim vulkanom koji je te godine u Italiji izazvao izuzetno vlažnu jesen.
Obilne kiše ispirale su zemlju s leševa na grobljima, stanovnici Torna u Poljskoj su ulicama prolazili u čamcima, a tevtonski vitezovi u poplavama izgubili sve zalihe koje su čuvali u podrumima svojih dvoraca.
Četiri godine kasnije, Evropu je zadesilo minijaturno ledeno doba.
Ribe su se smrzavale u vodenim tokovima, a u Bolonji su nanosi snijega po putevima bili toliki da su kočije morale da voze uz i niz zamrznute rijeke.
Sudeći prema pisanim izvorima, vulkan koji je prouzrokvao ove događaje u Evropi, morao je da bude toliki da bi njegova erupcija mogla da se čuje sa udaljenosti od 2.000 kilometara. Morao je da bude u tropskoj oblasti i izazove cunami koji je opustošio područja u okolnoj oblasti od nekoliko stotina kilometara.
Energija koju je oslobodio morala bi da bude veća od one koju je oslobodila erupcija Tambore iz 1815 – 2.2 miliona puta snažnijom od energije atomske bombe kojom su SAD 1946. razorile Hirošimu.
Tragovi erupcije pronađeni su od Antarktika do Grenlanda, ali... od tog vulkana ni danas nema traga.
Nema nikakve sumnje da se erupcija zaista dogodila jer o tome svjedoče ogromne koncentracije sulfatne kiseline u ledu u polarnim krugovima, koji govore šta se, i kada, dogodilo.
Tračak nade bljesnuo je 50-ih, kad se pojavila glasina da je ostrvo Tongoa u Vanuatuu pre mnogo stotina godina bilo spojeno sa ostrvom Epi. Prema glasinama, većina ostrvljana je pobjegla zbog zemljotresa koji su prethodili erupciji, dok su svi koji su ostali izginuli. Stijene su se dizale u vazduh brzinom od nekoliko stotina kilometara na sat i do visine od 48 kilometara, a vulkan je izbljuvao lavu zapremine 37 miliona puta veće od zgrade Empajer Stejt Bildinga.
Sredinom prošlog vijeka, naučnici su pokušali da datiraju godinu erupcije prateći redosljed vladanja plemenskih poglavica, i došli do perioda između 1540. i 1654. godine. Da priča drži vodu pokazala je i lingvistička analiza jezika kojima danas govore stanovnici dva preostala ostrva.
NASA-in JPL dokazao je 1993. godine da sulfatni aerosol apsolutno odbija sunčeve zrake nazad u svemir, do te mjere da bismo takvim vještačkim vulkanom možda mogli da se borimo protiv klimatskim promena.
Jedan od istraživača izvršio je analizu starih istorijskih zapisa o gladi i godova po okvirima slika portreta iz toga doba, i došao do zaključka da se erupcija dogodila 1453 godine. Međutim, to je bilo 12 godina prije spektakularnih boja neba na vjenčanju Alfonsa II Napuljskog i Ipolite Marije Sforce, a godina tog događaja se poklapa i sa poptuno uništenom žetvom i gladi koja je zavladala u Švedskoj, kao i činjenicom sa su stabla širom Evrope 1453. doslovno privremeno prestala da rastu. Iste godine u Kini se tokom zime smrznulo nekoliko desetina hiljada ljudi, u donjem toku rijeke Jangce snijeg padao bez prestanka 40 dana, Žuto more se zamrznulo čak 20 kilometara prema pučini, a Asteci se pretrpeli najveći talas gladi u istoriji...
Zatim je uslijedilo otkriće da je vulkan u Vanuatuu bio visok samo 1.000 metara - četvrtinu visine Tambore iz 19. vijeka, što je značilo da je lokalna erupcija u 15. vijeku bila toliko mala da nipošto nije mogla da utiče na planetarnu klimu.
U tom smjeru je išlo i otkriće iz 2012. Prema naslagama leda s Antarktika, u 15. vijeku su se dogodile dvije velike erupcije, od kojih prva pada 1458, što je prekasno za erupciju u Vanuatuu, i prerano za vjenčanje kralja Napulja.
Naučnici su bili poraženi. Priznali su da su godinama pratili pogrešan trag koji se sastojao od niza nekoliko slučajnosti. Shvatili su i da se u igri nalazi mnoštvo stotina potencijalnih vulkana iz vatrenog pojasa Pacifika, tako da je odgovor na misteriju staru više od pola milenijuma, danas tek neznatno bliži nego što je bio prije pola vijeka.
(express.hr )
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, kao i na X nalogu.