ZAGREB - Bivši premijer Zoran Milanović i pretendent na tu poziciju nakon izbora 11. setembra je u nekoliko rečenica izrekao nekoliko teških neistina u vezi sa srpskim zakonom o univerzalnoj jurisdikciji, piše danas zagrebački Jutarnji list i kao najvažnije ističe da uopšte nije istina da Hrvatska takav zakon nema, kako to tvrdi šef SDP.
"Hrvatska ima zakon koji je vrlo sličan onom u Srbiji. Čovjek koji je četiri godine vodio državu to ne zna ili namjerno zavarava javnost. Ali nije jedini. Takva je retorika opšte mjesto hrvatske politike", piše komentator Jelena Lovrić.
Kad je riječ o zakonu o univerzalnoj jurisdikciji, kako ga mediji obično zovu, hrvatska se javnost uporno kljuka neproverenim i tendencioznim tvrdnjama, pa i lažima, navodi ona i dodaje da je činjenica da se zbog njegovih pravnih, ali i političkih konsekvenci odnosi između dvije države povremeno dramatično zaoštre.
Podsjeća da je tako bilo kada je u beogradskom zatvoru, a zatim i pred sudom završio hrvatski branitelj Veljko Marić, ali i onda kad se saznalo da su na srpskim optužnicama i neki hrvatski svojevremeno visokopozicionirani političari, poput Vladimira Šeksa.
Tako je, kaže, i sada, kada je Srbija, navodno greškom uhapsila jednog hrvatskog državljanina.
Što je spin, a što su fakti oko tog zakona koji su neki u Hrvatskoj spremni nazvati nastavkom velikosrpske agresije pravnim sredstvima?
Lovrićeva piše da je Srbija svoj Zakon o organizaciji i nadležnosti državnih organa u postupku za ratne zločine, skraćeno Zakon o ratnim zločinima, usvojila krajem 2003., za vrijeme proreformskog premijera Zorana Ðinđića.
Beograd se tim zakonom izrekom proglasio nedležnim za progon zločina počinjenih na cijeloj teritoriji bivše Jugoslavije, bez obzira na državljanstvo počinitelja ili žrtve.
Zbog važnosti političkog konteksta, Lovrićeva smatra da treba znati da je na osnovu tog zakona Srbija formirala Tužilaštvo i Sud za ratne zločine, za šta je Ðinđić dobio saglasnost i svaku, pa i materijalnu, podršku SAD, EU i Haškog suda.
Ona dalje objašnjava da su zakonska rješenja Hrvatskoj vrlo slična onima u Srbiji jer takođe uključuju univerzalnu jurisdikciju.
"Hrvatska, baš kao i Srbija, ima u svom krivičnom zakonu opšte definisanu jurisdikciju, ali obje države imaju i posebne zakone kojima taj institut u određenoj mjeri sužavaju. Srbija je svojim Zakonom o ratnim zločinima univerzalnu nadležnost ograničila teritorijalno, na prostor bivše jugoslavenske države, dok je Hrvatska svojim zakonom o primjeni Statuta Međunarodnog krivičnog suda procesuiranje ratnih zločina uslovila prisustvu okrivljenog", objašnjava Lovrićeva i dodaje da je razlika u tome da Srbija ima širu nadležnost samo utoliko što bi mogla suditi u odsutnosti, a Hrvatska ne.
Faktički, navodi ona, srpski model opšte jurisdikcije je uži.
Hrvatska, kaže, može suditi i za dela s područja bivše Jugoslavije, Srbija izvan tog područja ne može.
Ako je Srbija “mali Hag”, kako je kritičari nazivaju, onda bi se Hrvatska - tvrde eksperti za međunarodno krivično pravo - mogla smatrati “velikim Hagom”, precizira Lovrićeva.
Činjenica je, dodaje, da po svom zakonu Srbija može suditi za zločin koji je u Hrvatskoj protiv hrvatskog državljanina počinio hrvatski državljanin.
Ali je činjenica, kaže, i da Hrvatska može suditi za zločin na Kosovu, koji je protiv kosovskog državljanina počinio srpski državljanin.
"Mogla bi suditi i za zločin koji je državljanin Srbije počinio na svom kućnom pragu, u Srbiji. Dakle, suštinske razlike između srpskog i hrvatskog zakonodavstva nema", navodi autorka.
Ako bi Srbija ukinula svoj zakon ne bi se dogodilo ništa, tvrdi Lovrićeva i dodaje da bi se samo jurisdikcija s jedne regije proširila na cijeli svijet.
Potvrđuje to, navodi ona, i Evropska komisija u jednom svom internom dokumentu. Čak, kako navodi, kad bi Srbija i ukinula sporno regionalno određenje, ratne bi zločine, tvrdi EK, mogla i dalje procesuirati u okviru univerzalne nadležnosti "što ni hrvatske vlasti ne dovode u pitanje".
"Dakle, ako Srbija sudi državljaninu Srbije za djelo u Hrvatskoj, to nije univerzalna nadležnost, nego aktivni personalitet. Isto tako, ako je žrtva srpski državljanin, nema univerzalne nadležnosti, nego je to pasivni personalitet", precizira Lovrićeva i kao primjer navodi da bi Srbija mogla da sudi za Koranski most ako je ko od ubijenih zarobljenih vojnika srpski državljanin, bez obzira na univerzalnu jurisdikciju.
Isto tako, ističe, ako je u nekom selu u Hrvatskoj ubijen neko s dvojnim, hrvatskim i srpskim državljanstvom, opet bi Srbija mogla suditi po načelu pasivnog personaliteta, ne treba im univerzalna jurisdikcija.
Pojašnjavajući zašto Hrvatsoj nije uspio pokušaj da Srbiju uslovi otvaranjem poglavlja 23 i 34, Lovrićeva objašnjava da je to zato što je Hrvatska u svom pokušaju blokiranja Srbije ostala usamljena.
"Zato što u Evropskoj uniji gotovo da nema države koja nema neki oblik univerzalne jurisdikcije. Zato što takvi zahtjevi, kako je konstatovao Brisel, ''nisu deo acquisa'', odnosno pravne stečevine EU. Evropska je komisija odbila Hrvatsku, tvrdeći da bi takvo uslovljavanje predstavljalo štetan presedan te da nije korektno tražiti od Srbije da ''promijeni zakon koji je vrlo sličan zakonima Belgije, Češke, Danske, Finske, Njemačke, Luksemburga, Holandije, Španije, Švedske i Velike Britanije''”, jasna je Lovrićeva.
Ukazala je i da Hrvatska nije uspela iznuditi ukidanje "mrskog joj zakona", ali su hrvatski zahtevi u modifikovanom obliku ipak ugrađeni u prelazna mjerila EU, pa je Srbija i u procesuiranju ratnih zločina obavezna da razvija regionalnu saradnju i dobrosusedske odnose, uključujući i potrebu da se “izbjegne sukob nadležnosti”.
Formulacija je, kaže, namerno elastična kako bi se učinila prihvatljivom za obe strane, otvorila je pravi rat interpretacija.
"Posve suprotno briselskoj preporuci da sukob oko jurisdikcije Beograd i Zagreb reše međusobnom saradnjom", navela je Lovrićeva.
Autorka ističe i da je Tužilaštvo za ratne zločine Srbije podiglo optužnice protiv blizu dve stotine osoba: više od 90 posto, tvrdi se, čine etnički Srbi.
"Ovdašnji ministar pravosuđa u odlasku Ante Šprlje nedavno navodi da od 86 hrvatskih državljana koji su na službenom popisu Srbije, polovinu čine Hrvati, a drugi su deo ''hrvatski državljani srpske nacionalnosti koji su počinili zločine u uniformi srpske vojske''”.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, kao i na X nalogu.