BEOGRAD - Posljednji jugoslovenski monarh, kralj Petar Drugi Karađorđević pravosnažno je rehabilitovan, saznaju „Novosti“ u Višem sudu u Beogradu. Kako je potvrđeno za naš list, rješenje o rehabilitaciji donijeto je još 10. jula, ali se čekao zakonski rok od mjesec dana da li će biti žalbe na ovu odluku.
Pošto žalbi nije bilo, kralj se može i zvanično smatrati neosuđivanim. On je ujedno i posljednji Karađorđević kome su vraćena građanska prava, čast i ugled.
Zastupnik prestolonasljednika Aleksandra, Đorđe Đurišić očekuje da ovih dana dobije i zvanično pravosnažno rješenje o rehabilitaciji:
– Tužilaštvo je odmah reklo da se neće žaliti, pa smo znali da će kralj i formalno biti rehabilitovan ove jeseni, ali nismo znali tačan datum. Početkom septembra ćemo jedan primerak rešenja o rehabilitaciji dostaviti Agenciji za restituciju. Tako će postupak odlučivanja o našem zahtevu za povraćaj imovine naslednicima Karađorđevića moći da se nastavi.
Zahtjev za rehabilitaciju kralja Petra i njegovog sina Aleksandra zastupnici porodice podnijeli su 2. februara ove godine. Rehabilitacija je bila sudska, a ne zakonska. To znači da sud nije morao da odlučuje da li su ispunjeni zakonski uslovi za rehabilitaciju, već samo da donese rjješenje, budući da su zakonom iz 2001. Karađorđevići već rehabilitovani. Te godine je ukinut Ukaz Predsjedništva Prezidijuma Narodne skupštine FNRJ od 8. marta 1947, kojim je porodici Karađorđević oduzeto državljanstvo i imovina. Ukaz je potpisao dr Ivan Ribar, lični prijatelj Josipa Broza Tita.
Prestolonasljednik Aleksandar rehabilitovan je prvi, odlukom sudije Predraga Vasića, 8. jula. Samo dva dana kasnije, sudija Snežana Savić Sabljić donijela je i rešenje o rehabilitaciji njegovog oca. Ova odluka do danas nije obijelodanjena jer su zastupnici porodice čekali da postane pravosnažna.
Zahtjev za rehabilitaciju podnijet je, inače, na zahtjev Agencije za restituciju, koja je prošlog oktobra tražila pravosnažna riješenja o sudskoj rehabilitaciji za kralja i prestolonasljednika. To je zakonski uslov za povraćaj imovine za sve građane, pa i za kraljevsku porodicu.
Petar Drugi Karađorđević rođen je u Beogradu, 6. septembra 1923. Umro je u Denveru, 3. novembra 1970. Na jugoslovenskom tronu formalno je bio od 1934. do 1945.
Bio je najstariji od tri sina kralja Aleksandra Prvog i kraljice Marije. Imao je tek 11 godina kada je, poslije smrti oca, postao kralj, i tek 21 kada je izgubio vlast. Pošto je još bio dijete u vreme ubistva kralja Aleksandra, 1934. godine, vlast je prenijeta na Namjesništvo koje je u testamentu odredio sam kralj Aleksandar. Na čelu je bio knez namjesnik Pavle Karađorđević, a članovi su bili Ivo Perović i Radenko Stanković.
Poslije vojnog puča protiv kneza Pavla i vlade Cvetković-Maček, koji su donijeli odluku o pristupanju Jugoslavije Trojnom paktu, Petar Drugi, u to vrijeme sedamnaestogodišnjak, proglašen je punoljetnim. Građane je u jednom trenutku iznenadio glas koji čita proglas: „Odlučio sam da uzmem u svoje ruke kraljevsku vlast. Namesnici koji su razumeli opravdanost moje odluke, sami su podneli ostavke… Moja verna vojska i mornarica već izvršavaju moja naređenja. Pozivam Srbe, Hrvate i Slovence da se okupe oko krune...“
Međutim, u zemlji je vladao samo 19 dana, pošto je 14. aprila odveden u izbjeglištvo nakon napada sila Osovine na Jugoslaviju. Prvo je emigrirao u Grčku, pa u Jerusalim, zatim u Egipat, i na kraju u Englesku, gdje je završio školovanje na Kembridžu.
Tokom rata je najpre podržavao pokret Dragoljuba Draže Mihailovića, a kada su se saveznici preorijentisali na partizanski pokret, i kralj je pod pritiskom pozvao pristalice da stupe u NOVJ. Prema sporazumu Tita i dr Ivana Šubašića, sklopljenog u junu 1944. godine, kralj je u martu 1945. prenio svoja ovlašćenja na tročlano namjesništvo.
Namjesništvo je za 11. novembar 1945. raspisalo izbore za Ustavotvornu skupštinu, a ova je 29. novembra 1945. proglasila republiku i ukinula monarhiju. Tako je kralj i zvanično zbačen sa prestola.
Šezdesetih godina Aleksandar Drugi se preselio u SAD, gdje je i preminuo. U Americi je navodno imao firmu koja je propala, a mediji su spekulisali da je živio od nasljedstva svoje majke Marije i pomoći emigracije. U bolnicu „Sen Kler“, u Njujorku, primljen je 18. februara 1970. Bolovao je osam mjeseci i tamo mu je presađena jetra. Umro je od zapaljenja pluća i drugih komplikacija poslije transplantacije.
Sahranjen je pod imenom Petar Petrović u manastiru Svetog Save, u Libertivilu, gradiću od 20.000 stanovnika, blizu jezera Mičigen. Na istom groblju sahranjen je i vladika Nikolaj Velimirović. Iza sebe je ostavio nasljednika, sina Aleksandra, rođenog iz braka sa suprugom Aleksandrom, i blisku prijateljicu Milicu Anđelković, poznatiju kao Mici Lou.
Posmrtni ostaci posljednjeg kralja prenijeti su u zemlju 17. januara 2013. i sahranjeni sa posmrtnim ostacima drugih Karađorđevića, u Crkvi Svetog Đorđa, na Oplencu.
Rasprava o imovini u oktobru
Karađorđevići su podnijeli zahtev za povraćaj imovine krajem januara 2014. Oni su tražili imovinu koja je poslije smrti kralja Aleksandra, ostavinskim rješenjem od 27. oktobra 1938, podijeljena na tri jednaka dijela između sinova Petra, Tomislava i Andreja. U zahtjevu se nalaze: kompleks Belog i Kraljevskog dvora, kuće u beogradskim ulicama Patrijarha Dimitrija 52, Kralja Aleksandra 24, Krunskoj 7 i Sarajevskoj 37, kuća u Aberdarevoj 1 (naslijedstvo kraljice Marije), livade kod Sokobanje i namještaj, umjetnine, skulpture, srebrnina…
– Rasprava o zahtevu za povraćaj imovine dinastiji Karađorđević biće održana početkom oktobra, a odluku očekujemo u decembru, eventualno u januaru – kaže Strahinja Sekulić, direktor Agencije za restituciju. – Beli dvor, po zakonu, kao zaštićeno kulturno dobro, neće biti vraćen, a što se tiče ostale imovine, videćemo tokom rasprave.
Princeza Jelisaveta: Pobedila pravda
Konačno je dostignuta pravda, prva je reakcija kneginje Jelisavete Karađorđević, kćerke kneza Pavla, na vijest o rehabilitaciji kralja Petra: – Vrijeme je bilo da svi Karađorđevići budu rehabilitovani. I sama sam proglašena kriminalcem sa 11 godina, a brat i ja smo rehabilitovani prošle godine. Sada je vreme da zaboravimo prošlost i da idemo dalje. Pobeda pravde je najvažnija u jednoj zemlji koja pretenduje da bude mudra demokratija.
Bećković: Najtragičniji monarh
SRPSKO pravosuđe je rehabilitovalo svog posljednjeg, najmlađeg i najtragičnijeg kralja, kaže za „Novosti“ Matija Bećković, akademik i član Krunskog saveta: – Onog koji je 1941. bio najslavniji evropski kralj, koji je bacio rukavicu u lice Hitleru i otišao u London, kao centar borbe protiv fašizma, kada je, kako je to rekao Slobodan Jovanović, Velika Britanija bila usamljena u borbi za pravdu. Doživeo je da, zahvaljujući toj istoj Britaniji, ostane i bez krune i bez otadžbine. I eto, posle 70 godina se vratio i na Oplenac, pored svog oca, i u Beograd, kod svog sina.
Večernje NOVOSTI
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, kao i na X nalogu.