NJUJORK - Uticaj i ekonomska moć Francuske i Italije su u padu, Velika Britanija nije članica evrozone, pa Njemačka postaje sve moćnija kao jezgro EU. Ipak, za mnoge države, kriza evrozone je manja opasnost od nekontrolisanog njemačkog uticaja, piše Foreign Affairs
“EU je pod opsadom. Dolazak stotina hiljada izbjeglica iz Iraka, Avganistana, i Sirije je testirao princip zajedničke granice. Tekuća finansijska kriza u Grčkoj je ugrozila jedinstvenu valutu. Velika Britanija će uskoro održati referendum o izasku iz EU. Čini se da su šanse za opstanak EU sa jednom zajedničkom granicom, jedinstvenom valutom, i stabilnim člantvom manje nego ikada ranije.
Evropski federalisti odbacuju ove probleme opisujući ih kao dječije bolesti.
Oni smataju da je stvaranje EU nevjerovatno ambiciozan posao u hodu, ukorijenjen u viziji Evrope koja se suprostavlja duboko ukorijenjenom shvatanju suvereniteta i državnosti.
Žan Mone, koga mnogi smatraju tvorcem EU, je posle Drugog svjetskog rata napisao:
“Neće biti mira u Evropi ukoliko se države rekonstituišu na osnovu nacionalnog suvereniteta.Zemlje Evrope su premale da garantuju svojim narodima neophodni prosperitet i društveni razvoj. Evropska država mora da bude federacija".
Moneova unija će se graditi kroz saradnju i zajedničko tržište, da bi na kraju ličila na "Sjedinjene Evropske Države", izraz koji je kasnije prihvatio Vinston Čerčil da opiše svoju viziju najbolje moguće budućnosti Evrope . Pitanje je da li ta vizija može da izdrži udarce koji su počeli da padaju na EU od kako je finansijska kriza počela 2008. godine.
Kada je usvojen evro, 1999. godine, mnogi su izrazili zabrinutost da će monetarna unija sprijčavati zemlje da pravilno reaguju na finansijsku krizu jer su izgubile mogućnost da devalviraju svoje valute, što mnogi ekonomisti prihvataju kao najbolji odgovor na takvu situaciju.
Ali je politička logika jedinstva kroz zajedničku valutu pobjedila sumnje, a pristalice jedinstvene valute su tvrdile da će kriza biti spriječena poštovanjem niza pravila iz Mastrihta koji će sprečiti zemlje da nagomilaju preveliki dug.
“Navijači” evra su primili veliki udarac širenjem finansijske krize iz iz SAD, a najviše su bili pogođeni Grčka, Irska, Italija, Portugalija i Španija, što je razultiralo programima štednje posle pregovora svake vlade sa tzv. trojkom-Evropskom centralnom bankom, Evropskom komisijom i MMF-om.
Ove programe su analitičari različito ocjenili.
Jedna grupa smatra da će kriza ojačati jedinstvo Evrope, poput politikologa Ketlin Mak Namare, koja smatra da su, uprkos krizi ideje evropske solidarnosti, države članice EU obezbjedile približno bilion evra da bi valutu održale na površini i obezbjedile finansijsku stabilnost članica evrozone.
EU je takođe stvorila nove institucije da bi pomogle da zemlje članice reaguju na krize: Mehanizam evropske stabilnosti; novi fiskalni ugovor i Evropsku bankarsku uniju, trenutno u izgradnji.
Maka Namara smatra da je snaga Evropske centralne banke povećana što je čini "najefikasnijim i aktivnim učesnikom u krizi evrozone", do se evropski lideri sastaju sve češće"
Manje optimističko tumačenje krize je da je EU, daleko od toga da se izvuče zajedno, već da je podjeljena po sredini. Južnoevropske zemlje, uključujući Grčku, Italiju i Španiju, krive EU za kaznene mjere štednje koje su ostavile milione bez posla.
U međuvremenu, severne zemlje, poput Njemačke, Holandije i Velike Britanije, se žale da EU nije dovoljno stroga prema visoko zaduženim državama članica; neki zvaničnici u tim zemljama, uključujući i njemačkog ministra finansija Volfganga Šojblea su otvoreno pozvaoli Grčku da izađe iz monetarne unije. (Izbjeglička krize je pokazala sličnu podjelu.)
U ovom trenutku, smatrati da institucije Unije mogu da povedu EU ka jačoj integraciji zahtjeva mnogo optimizma. Vjerovatnija perspektiva je postojanje mnogo frakcija, podjeljena Unija, udaljena od vizije svojih osnivača i prvaka.
Manje čvrsta Unija
Katlin Mak Namara vidi odgovor EU na finansijsku krizu kao dokaz uspješne integracije Unije.
Prema njoj, takva reakcija bi bila nemoguća da nije bilo "decenijama spore akumulacije svakodnevnih simbola i prakse" koji su stvorili zajedničke institucije i prakse i izgradili evropski način tumačenja svijeta.
Sluhedeća faza u stvaranju federativne Evrope neće biti laka, priznaje Mak Namara,koja tvrdi da će to zahtjevati veću demokratsku zastupljenost, veće učešće građana, kao i veći kvalitet debate.
"EU je potrebna otvorenija kritika i direktan razgovor o njenoj politici injenim liderima", piše Mak Namara, koja tvrdi da se takva promjena već događa, i daje primjer izbora za predsjednika Evropske komisije i izbora za Evropski parlament 2014. godine.
Ovi izbori su međutim donijeli rekordan broj glasova desničarskim antievropskim partijama, a u svijetlu teške politike smanjenja javne potrošnje širom Evrope, ovakvi rezultati nisu iznenađujući.
Štednja znači manje radnih mjesta, manje penzije, manje pristupačne zdravstvene zaštite, manje budžete za obrazovanje i smanjivanje troškova lokalnih službi. Ljudi osjećaju krizu i plaše se.
U međuvremenu, je podrška za populističke i nacionalističke partije porasla, a podrška EU opala. Između 2007. i 2013. godine, ankete Pew Research Center-a pokazuju da je pozitivan rejting EU opao u Španiji za 34 procentnih poena, 21 procenat u Francuskoj, i 20 u Italiji.
Stav javnog mnjenja prema EU je nedavno poboljšan, ali ne mnogo, i 52 odsto anketiranih u sedam zemalja ima pozitivan stav prema EU.
Prema seriji istraživanja Eurobarometra, u maju 2015. bio je samo 41 odsto Evropljana koji kažu da imaju pozitivnu sliku o EU (39 posto u novembru 2014. godine). 40 odsto građana veruje institucijama EU, a njih 40 odsto osjeća da se njihov glas računa.
Nejasno je, međutim, da li ovaj trend ima mnogo veze sa novim institucijama koje je EU stvorila u svijetlu krize. Nove institucije mogu izgledati obećavajuće, ali detalji otkrivaju njihove značajne slabosti.
Budućnost Evrope
Evropska unija je do sada preživjela krizu, ali je malo vjerovatno da če postati složna i čvrsto vezana superdržava. Tri druga scenarija izgledaju vjerovatnije.
Uspon lokalizma, regionalizma, pa čak i separatizma (svedoci smo obnovljene snage škotskih nacionalista i katalonskih separatista) ukazuje na to da mnogi Evropljani žude za više samoopredjeljenja.
Jedan od načina na koji bi EU mogla na to da odgovori je pre dozvola, nego blokiranje, pojave malih nezavisnih nacija koja bi mogle imati bliže veze sa Briselom, kao oblik oslobođenja od sadašnjih nacionalnih prestonica.
Takva budućnost bi se sigurno uklopila u viziju politički aktivnije, participativne Evrope.
Ova mogućnost je odbačena nakon ratnih godina kao recept za sukobe i nestabilnost.
Mone je razvio koncept evropske federacije kao branu od pretnji raznih nacionalizama i regionalizama.
U stvarnosti, međutim, rast u EU je tekao ruku pod ruku sa zahtjevima za autonomijom unutar nje.
Zaista, EU je sama učinila takve zahtjeve prihvatljivim: Škoti bi vjerovatno vidjeli da je ideja otcjepljenja od Velike Britanije daleko manje atraktivna da ne postoji EU kojoj bi nezavisna Škotska mogla da se pridruži.
Problem za EU je ukoliko prihvati Škotsku kao člana, sledeći mogu da budu Baski i Katalonci i drugi, što otvara lavinu secesionizma.To nije nešto što će velike sile u EU dozvoliti.
Druga mogućnost je da u budućnosti vidimo jačanje Njemačke de fakto hegemonije u EU. Uticaj i ekonomska moć Francuske i Italije su u padu, Velika Britanija nije članica evrozone, pa Nemačka postaje sve moćnija kao jezgro EU. Nemačko rukovodstvo vodi evropske integracije naprijed, obezbjeđuje sredstva kako bi se osiguralo da EU uspe, čak iako rješenost drugih država članica slabi. Ipak, za mnoge države, kriza evrozone je manja opasnost od nekontrolisanog nemačkog uticaja. "Evropska unija se pretvorila u nedemokratsku Evropu pod nemačkom dominacijom”, rekao je nedavno britnanski parlamentarac Bil Keš.
Kao rezultat toga, zemlje članice su postale manje zainteresovane za evropsku federaciju, čak i ako nastavljaju da poštuju pravila i propise EU. A siromašnije, manje nacije razumljivo strahuju od Unije čija će stabilnost zavisiti od uzdržanosti njemačke kancelarke.
Budućnost Evrope zavisi od promjene demografske slike kontinenta.
U suštini, niske stope nataliteta i starenje populacije su stvorili potrebu za imigrantskom radnom snagom. Organizacija za ekonomsku saradnju i razvoj i Evropska komisija su 2014. Izvjestile da će se radno sposobno stanovništvo Evrope smanjiti za 7,5 miliona između 2013. i 2020. godine, a u scenariju nulte imigracije, taj broj može biti i do 11.7 miliona.
Kontinent pati od nedostatka kvalifikovane radne snage a mora da se globalno takmiči za talente.
U međuvremenu, Evropa je preplavljena brojem azilanata i izbeglica bez presedana, i brzo postaje jedan od demografski najraznovrsnijih regiona u svijetu.
Njemačka sada ima treći najveći broj imigranata, a više od 16 miliona od njenih 81 miliona građana su stranog ili imIgrantskog porijekla.
Velika Britanija ima drugi najveći broj imigranata u EU posle Njemačke.
Pošto će i druge evropske ekonomije nastaviti da rastu, takođe će rasti i njihova potražnja za stranim radnicima. Drugačije rečeno, Evropa će postati poput Sjedinjenih Država, jer će imigracija biti nezaustavljiva (geopolitički) i neophodna (demografski i ekonomski).
To može olakšati dalje evropske integracije kako stari nacionalni identiteti postaju sve više porozni.
Zemlje koje traže socijalnu koheziju se mogu okrenuti ka širem evropskom identitetu.
U kratkom roku, međutim, upravo to daje mogućnost za rast opozicije imigraciji i daljim evropskim integracijama.
Najverovatnija budućnost EU je saradnja pod njemačkim vođstvom.
Da li se od ovoga treba bojati će u velikoj mjeri zavisiti od domaće politike u Njemačkoj, kao i od spremnosti većih evropskih igrača da zadrže Njemačku usmjerenu (i ograničenu) na uzajamnu koristi.
Na duži rok, politika unutar Njemačke (i svih drugih evropskih naroda) će se promeniti zbog izmena stanovništva.
Raznovrsnija Evropa će promijeniti politiku u svakoj zemlji, što na kraju može olakšati veću integraciju.
Ideja evropske federacije je obećala mir u Evropi i globalni uticaj izvan njenih granica.
Ali Evropa nije na putu ka toj budućnosti. Kriza evrozone je udarila u temelje evropske integracije. Evropske zemlje su uspješno sarađivale tokom proteklih šest decenija i verovatno će nastaviti da to rade, pod kišobranom Njemačke hegemonije.
Paradoksalno, stalno jačanje rukovodstva Njemačke istovremeno olakšava saradnju i odbija dalju integraciju. Rezultat će biti Evropa koja nastavlja da koristi, ali ne može da u potpunosti iskoristi, svoj kolektivni politički i ekonomski značaj u svijetu.
(NN, Foreign Affairs/Kurir.rs)
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, kao i na X nalogu.