BEOGRAD - Referendum o nezavisnosti Škotske od Britanije 18. septembra imaće ogroman uticaj na nemirne regione u Evropi i svijetu, a, bez obzira na njegov ishod, škotskoj i britanskoj Vladi predstoje dugi pregovori o budućim odnosima, ocjenjuju spoljnopolitički analitičari.
Analitičar Predrag Simić smatra da će unionisti odnijeti pobjedu na referendumu i da bi bilo veliko iznenađenje da Škoti većinom zaokruže "da" za nezavisnost.
"Uzbuđenje je donela najnovija anketa koja govori da je 51 odsto Škota za otcepljenje zbog čega se čitava londonska nomenklatura preselila u Edinburg i Glazgov ne bi li pokušala novim ustupcima i ponudama da utiče na ishod glasanja", objašnjava Simić u izjavi Tanjugu.
On napominje da su zapravo ekonomski interesi "glavni ulog u igri" oko nezavisnosti jer bi u slučaju eventualnog otcjepljenja Škotske u njenim rukama ostali svi izvori britanske nafte i gasa.
"S obzirom da Britanija ima više od 51 miliona stanovnika, a Škotska 5,5 miliona - samo se nameće da bi Škoti 'sedeli' na rudniku crnog zlata. Za koliko bi Škoti dobili, za toliko bi Britanija izgubila", ističe on.
Ocjenjujući da će referendum imati ogroman značaj, Simić navodi da bi nezavisnost Škotske bitno poremetila odnose ne samo u Britaniji, nego i u Evropi i svijetu s obzirom na ulogu te zemlje "koju igra u odnosima između SAD i Evrope".
Simić navodi da je u ovom trenutku teško sagledati sve posljedice "škotskog - da" na referendumu, ali ističe da bi takav ishod "sigurno povukao" za sobom evropske regione koji se bore za otcjepljenje, poput Baskije, Katalonije, Transilvanije, ali i druge u svijetu.
"To je virus na koji nijedna zemlja nije imuna, pa ni moćno Ujedinjeno Kraljevstvo. Ako je separatizam moguć u centralnoj zemlji zapadnog sveta, ne vidim šta bi ga dalje sprečilo ni drugde u Evropi. Tada bismo ušli u krajnje neizvestan svet koji na žalost mi u bivšoj Jugoslaviji jako dobro poznajemo", upozorava Simić.
On dalje objašnjava da bi otcjepljenjem Škotske, Evropa bila duboko uzdrmana ne samo sa tog stanovišta, već i zbog pitanja energetskih zaliha koje se nalaze u tom dijelu Evrope.
Zbog toga, kako kaže, pritisci na Edinburg ne stižu samo iz Londona, već i iz Evropske unije koja je ranije saopštila da Škotska ne može da računa na automatski prijem.
U slučaju da Škotska izglasa ostanak u zajednici, i uzburkani regioni će se umiriti, ali, kako Simić smatra, samo privremeno - dok će pritisak ostati u čitavoj EU, a po prvi put će se pokazati i "Ahilove pete" britanske države i pored toga što je stalna članica Savjeta bezbjednosti UN i dio "velike trojke" EU.
Komentarišući da li bi nezavisnost Škotske vodila njenoj izolaciji u Evropi i svijetu, Simić odgovara odrično.
"Velika Britanija je poznata po tome što je umela da stvara imperije i što je umela da ih transformiše. I kad se Indija 1947. odvojila, Britanija nije ratovala nego je shvatila da je vreme imperije prošlo", navodi on.
Simić ocjenjuje da bi možda London bio prvi koji bi priznao Škotsku i nastojao da pronađe pragmatično rješenje koje ne bi ni Škotsku izolovalo, a ni Britaniju lišilo nafte i gasa u Sjevernom moru.
Istraživač Instituta za međunarodnu politiku i privredu Srđan Korać kaže da je teško prognozirati ishod referenduma, ali ističe da će rezultat biti tijesan i to sa razlikom od svega nekoliko procenata za pobjednički tabor.
"Čak i da bude izglasana nezavisnost, to samo po sebi neće ujediniti škotsko društvo jer će uvek postojati značajan broj građana koji će želeti da ostane u tesnim vezama sa ostatkom Britanije", navodi Korać, koji već godinama izučava uređenje Britanije i težnje Škotske nacionalne stranke za otcjepljenjem.
On podsjeća na jaku ekonomsku argumentaciju za nezavisnošću koja čini suštinu kampanje nacionalista.
"Nacionalisti tvrde da bi Škotska kao nezavisna država ostvarivala bruto društveni proizvod po glavi stanovnika koji bi bio znatno veći nego u ostatku Britanije, jedino bi bio veći u Londonu i jugoistočnoj Engleskoj koji su poznati kao regioni sa najimućnijim ljudima", navodi Korać.
On napominje da je njihov argument i to što Škotska ima najmanju stopu nezaposlenosti u zemlji, dok su "vjetar u leđa" za nezavisnost rezerve nafte i gasa koje su procjenjuju na 1.800 milijardi evra, a nije zanemarljivo i to što se jedna četvrtina ukupnog potencijala EU od plime i vjetra nalazi upravo u Škotskoj.
Korać kaže i da dvije strane treba da se pripreme na duge pregovore kad se pokrene pitanje britanskog javnog duga i koliki je tačno udio Škotske u njemu.
Osim ekonomskih razloga, težnje Škota za nezavisnošću leže i u "tradicionalnom nepovjerenju" prema Konzervativnoj stranci, čiji lider je i danas premijer Britanije.
Korać podsjeća na loše odluke konzervativnih vlada u Londonu na štetu Škota još od Drugog svjetskog rata, a najupečatljiviji primjer je bila vlada premijerke Margaret Tačer čije odluke su "zatvorile veliku industriju i škotska brodogradilišta".
Što se tiče automatskog prijema Škotske u EU, Korać kaže da je škotski premijer Aleks Salmond "uhvaćen u laži" kad je tvrdio da je dobio zvanično pravno mišljenje Evropske komisije o automatskom članstvu.
"Zemlja koja bi prva glasala protiv prijema nezavisne Škotske je Španija i premijer Marijan Rahoj je najavio da Madrid neće podržati prijem otcepljenih regiona", podsjetio je Korać.
On upozorava da bi izglasavanje nezavisnosti moglo da podstakne Katalonce u Španiji da istraju na svom putu osamostaljenja jer taj slučaj ima mnogo sličnosti sa škotskim, a vezan je za stepen razvijenosti i stepen izgrađenosti etničkog identiteta.
Korać zaključuje da, bez obzira na ishod referenduma, vlastima u Edinburgu i Londonu predstoje dugi pregovori oko budućeg uređenja Ujedinjenog Kraljevstva.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, kao i na X nalogu.