STOKHOLM - Stotinu najvećih lifetanata oružja u svijetu, ne računajući kineske isporučioce, prodalo je 2009. godine oružja u vrijednosti od 401 milijardu dolara, s tim što su američke kompanije zadržale prvo mjesto - podaci su Međunarodnog instituta za mirovna istraživanja u Stokholmu (SIPRI) koji su u ponedjeljak objavljeni.
SIPRI navodi da je u uprkos nastavku globalne privredne recesije u 2009. godini ukupna prodaja stotinu najvećih proizvođača oružja na svijetu povećana za 14,8 milijardi dolara u odnosu na 2008. godinu.
Ta suma je na godišnjem nivou porasla osam procenata i predstavlja realan skok od ukupno 59 procenata od 2002. godine, saopštio je stokholmski institut za mir, navodeći da 61,5 odsto od ukupne prodaje naoružanja u 2009. godini, koju je ostvarilo 100 najvećih dilera na svijetu, otpada na 45 kompanija sa sjedištem u SAD.
Izdvajanja američke vlade za vojne potrebe i armiju ključni je faktor povećanja isporuka kompanija u SAD i u zapadnoj Evropi, sa osloncem na američko tržište naoružanja u vojne službe.
Na SIPRI listi deset najvećih prodavaca naoružanja i vojne opreme sedam kompanija je iz SAD - "Lokid Martin", "Boing", "Nortrop Graman", "Dženeral dajnamiks", "Rejteon" "L-3 komjunikejšns" i "Junajted tehnolodžiz.
U 2009. godini "Lokid Martin" je pretekao britanski BAE-sistem i našao se na čelu gloobalne liste najvećih prodavaca oružja, s prodajom vrijednom 33,4 milijarde dolara, u poređenju sa 33,3 milijarde dolara isporuka BAE-sistema. Obje kompanije u ukupnoj prodaji naoružanja učestvuju sa 8,3 odsto, od 100 najvećih liferanata naoružnja na svijetu.
Filijala britanskog BAE-sistema u SAD učestvuje u ukupnoj prodaji s 19,3 milijarde dolara, koja bi, da se računa kao posebna kompanija, zauzela sedmo mjesto na globalnoj rang listi, navodi SIPRI.
Od 100 najvećih liferanata oružja, devet se nalazi u zemljama zapadne Evrope - Finskoj, Francuskoj, Njemačkoj, Italiji, Norveškoj, Španiji, Švedskoj, Švajcarskoj i Britaniji. U ukupnoj prodaji te kompanije učestvuju sa 120 milijardi dolara, 30 odsto ukupno prodatog oružja u 2009.
Poslije BAE-sistema, drugog prodavca na svijetu, trans-evropska grupacija EADS najveći je isporučilac oružja u Evropi, zauzevši sedmo mesto, sa prodajom vrijednom 15,9 milijardi dolara, četiri odsto globalnog tržišta i italijanska "Finmekanika", koja se nalazi na osmom mjestu, i prodajom od 13,3 milijarde dolara, 3,3 odsto svjetskih isporuka.
Deset kompanija sa liste 100 najvećih prodavaca, nalazi se u Aziji, uključujući četiri u Japanu i tri u Indiji, dok je sedam smješteno na Bliskom istoku, od kojih tri firme imaju sjedište u Izraelu. Kompanije u ta dva regiona zaradile su od prodaje oružja 24 milijarde dolara, ili šest odsto globalnog tržišta, naveo je SIPRI. U taj broj nije uključena Kina, zbog toga što nema odgovarajućih podataka, iako bi nekoliko kineskih proizvođača moglo da se nađe među 100 najvećih prodavaca oružja na svijetu, tvrdi SIPRI.
Institut u Štokholmu definiše prodaju naoružanja kao "prodaju vojne robe i usluga vojnim korisnicima, uključujući prodaju za domaće snabdjevače ili za za izvoz."
Stokholmski institut, specijalizovan za istraživanje konflikata, naoružanja, kontrole oružja i razoružanja, osnovan je 1966. godine, koga finansira vlada Švedske sa 50 procenata.
Prema istraživanju SIPRI-ja, prodaja oružja u svijetu je od 2005. do 2009. godine porasla za 22 odsto u odnosu na prethodni petogodišnji period.
Sa svojim dijelom kolača od 30 odsto tržista Amerika je uvjerljivo vodeći izvoznik oružja. Najvjerniji kupci američkog oružja su Južna Koreja, Izrael, Saudijska Arabija, Turska, a odnedavno i istočnovropske zemlje, novi NATO članovi.
SIPRI izvještaj kaže da je stotinu najvećih svjetskih vojnih kompanija 2008. prodalo naoružanja i vojne opreme u vrijednosti od oko 385 milijardi dolara, što je tri puta više od vrijednosti ukupne pomoći za razvoj, koju su u toj godini izdvojile zemlje OECD. Sama prodaja tada najvećg svjetskog liferanta oružja, britanske kompanije BAE-Sistemi, bila je u toj godini veća nego bruto domaći proizvod 105 zemalja.
Rusija je od 2005. do 2008. godine zaradila 35 milijardi dolara, a SAD oko 53 milijarde. SAD su i dalje najveći izvoznik, sa 30 odsto ukupno izvezenog oružja, dok su Kina i Indija najveći uvoznici konvencionalnog naoružanja. Pet stalnih članica Savjeta bezbjednosti su ujedno i najveći dileri oružja.
Krajem 2010. objavljeni su rezultati SIPRI-ja po kojima borbeni avioni učestvuju sa trećinom u globalnom transferu naoružanja, u kome SAD predvode listu najvećih liferanata, dok Indija, Ujedinjeni Arapski Emirati i Izrael spadaju u najveće kupce lovaca.
SIPRI je upozorio da bi povećanje prodaje borbenih aviona moglo da ima negativne posljedice u mnogim dijelovima svijeta i da utiče na destabilizaciju prilika u već uzdrmanim regionima.
Između 2005. i 2009. godine, prema nalazima međunarodnog instituta, SAD su prodale 341 borbeni avion, u odnosu na 286 isporučenih letjelica tokom prethodnog petogodišnjeg perioda, dok je Rusija prodala 219 lovaca, u odnosu na 331 u ranijem petogodištu, a Francuska 75 letjelica, u poređenju sa ranije isporučenih 58 borbenih aviona.
Svega 11 zemalja nalazi se na listi proizvođača borbenih aviona - SAD, Rusija, Kina, Francuska, Švedska, Indija i Japan, dok su Njemačka, Italija, Španija i Britanija dio konzorcijuma "Jurofajter."
U petogodišnjem periodu do 2009. godine, više od 50 zemlja kupilo je ukupno 995 novih ili korišćenih borbenih aviona. Među kupcima se nalaze - Alžir (32 lovca), Bangladeš (16), Izrael (82), Jordan (36), Pakistan (23), Sirija (33), Venecuela (24), Čile (28), Poljska (48), Kina (45) i Jemen (37).
Indija je u tom periodu kupila 115 lovaca, a SAD 33, iako spadaju u proizvodače borbenih avione, dok udio Indije, Ujedinjenih Arapskih Emirata i Izraela u ukupnim nabavkama lovaca iznosi gotovo trećinu.
Izrada borbenih aviona je unosan posao, jer jedan lovac sa najsavremenijom tehnologijom košta više od 40 miliona dolara (29 miliona evra), navodi SIPRI, ističući da je teško procijeniti kolika je stvarna cijena takvih letjelica.
Evropski konzorcijum "Jurofajter" zaradio je između šest i sedam milijardi dolara prodajom 72 aviona Saudijskoj Arabiji, a Australija je platila Americi 4,8 milijardi dolara za 24 modela F/A- 18E, a Indija 1,5 do 1,6 milijardi dolara za 40 ruskih aviona Su- 30MKI.
U 2008. godini, samo za nabavku konvencionalnog oružja, u svijetu je potrošeno više od bilion dolara, a 2007. godine, vrijednost prodatog konvencionalnog naoružanja prešla je 1,3 biliona dolara.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, kao i na X nalogu.