Prije sto godina, ženski timovi igrali su utakmice pred brojnom publikom i zarađivali su veliki novac.
Onda ih je engleski Fudbalski savez protjerao sa svojih terena. Ovo je priča o usponu i padu ženskog fudbala, ispričana kroz deset eksponata iz britanskog Nacionalnog fudbalskog muzeja.
"Usljed žalbi koje su upućene na činjenicu da žene igraju fudbal, Savjet Fudbalskog saveza osjeća se obaveznim da iskaže mišljenje da je fudbalska igra neprikladna za žene i da ih ne bi trebalo ohrabrivati da je igraju. Žalbe su se ticale i uslova pod kojima su neki od ovih mečeva zakazani i igrani, kao i računa za korišćenje terena."
Ovim riječima, Fudbalski savez Engleske odlučio je da zabrani ženama da igraju fudbal na terenima pod njegovom ingerencijom. Takva odluka ugušila je i poslovni uspjeh ove igre, a posljedice su ostale 50 godina. U ostalim zemljama, izricane su direktne zabrane.
Džin Vilijams, profesorka nauke o sportu na Univerzitetu Vulverhempton, pokazala je BBC-ju predmete koji opisuju istoriju i borbu ženskog fudbala.
1. Magazin "Skeč" objavio je 1895. godine fotografiju Neti Hanibol "u fudbalskom kostimu"
Godine 1863. osnovan je Fudbalski savez Engleske, a fudbal je dobio savremeni oblik. Prve ženske utakmice za koje znamo igrane su 1881. godine. Bili su to mečevi profesionalnih timova, pred punim tribinama i sa velikim prihodima. Pretpostavlja se da su ih organizovali lokalni biznismeni. Ali, mečevi 1881. i 1882. godine nisu dugo potrajali.
Neti Hanibol bila je sekretar i kapiten prvog Britanskog ženskog fudbalskog kluba, osnovanog 1894. godine. Pripadala je srednjoj klasi, a predsjednica kluba Lejdi Florens Diksi višoj klasi, ali nije igrala fudbal.
Prvi put u istoriji, žene su organizovale igranje ženskog fudbala. Prva utakmica igrana je u Krauč Endu 1895. godine pred 10 hiljada gledalaca i sigurno je ostavila dobar utisak. Tokom narednih godina, uslijedile su stotine utakmica - ženski fudbal igrao se širom Britanije, piše BBC.
2. Kutija "Vitis" žitarica iz 1990. godine sa slikom američke fudbalerke Mišel Akers
Ona je na Svjetskom prvenstvu za žene 1991. godine osvojila "zlatnu kopačku". Bila je prva svjetski poznata ženska fudbalska zvijezda, posebno popularna u SAD. Otvorila je vrata za Miju Ham i Houp Solo, uprkos tome što je njen uspjeh bio ograničen činjenicom da je patila od sindroma hronične iscrpljenosti. Zbog toga, postigla je i mnogo više.
Priča o pakovanju "Vitis" žitarica je da je ona uspjela da prevaziđe sve teškoće i da je ništa ne može sputati. Na sve to ukazuje pakovae žitarica koje su proizvođači nazvali "Doručak za šampiona".
Sve to bio je jedan od prvih marketinških poteza tokom devedesetih, u vrijeme kada je FIFA konačno odlučla da se aktivnije uključi u ženski fudbal, iako je nadležnost preuzela 1971. godine, ali nije učinila mnogo da ga promoviše.
3. Programi za ženske fudbalske mečeve pedesetih godina 20. vijeka
Suština zabrane koju je izrekao Fudbalski savez je da ne zabranjuje fudbal u potpunosti, već ga samo protjeruje sa igrališta pod njegovom nadlžnošću. Prije zabrane, ženski fudbal je bio spektakl za publiku, a ulaznice možete da naplaćujete ako igrate na pravim, ograđenim stadionima.
Nakon zabrane, ženski fudbal je protjeran na druga igrališta, poput terena za ragbi, kriket i drugih. Ovi programi govore da su se utakmice igrale na Spidvej stadionu u Belviju, u Mančesteru i na sportskom terenu na ostrvu Man.
Fudbalski savez izvršio je pritisak i na ostale sportske saveze da ne dozvole igranje ženskog fudbala na njihovim terenima što je uništilo poslovni model igre. Takođe, to je doprinijelo i stvaranju mita da ženski fudbal nikad nije bio komercijalan i zanmiljiv gledaocima. Igra se još oporavlja od posljedica zabrane.
4. Lutke-fudbalerke Kristi i Barbika
Pred Svjetsko prvenstvo za žene 1999. godine, lutke je u prodaju pustila fabrika "Matel". Na poziciji golmana bila je Brajana Skari. Skarijeva je, inače, prva golmanka i prva takmnoputa žena koja je izabrana u američku Nacionalnu fudbalsku Kuću slavnih.
Šira slika pokazuje da je američko tržište postalo svjesno pitanja nacije i rase. Promocija lutaka bila je maksimalno raznolika.
Jasno je da je već postojalo razvijeno tržište za brendove Barbika i Kristi lutaka, ali je veliki proizvođač prepoznao da postoji mogućnost da zaradi u ovoj sve popularnijoj oblasti pred Svjetsko prvenstvo 1999. godine.
5. Dres u kome je Eniola Aluko debitovala na utakmici Engleske i Holandije 2004. godine
Poslovni značaj leži u činjenici da je dres napravila velika kompanija "Umbro". Kroz istoriju, sportske marke nisu razvile tržište ženskih fudbalskih dresova na način kako su to uradile u drugim ženskim sportovima, posebno u onima gdje se cijeni moda, poput tenisa i golfa.
Tek nedavno su sportske marke lansirale kroj dresova za žene, ili kopačke dizajnirane za žensko stopalo. Ipak, dok je ova oblast u ženskoj sportskoj opremi napredovala, zanimljivo je da reklame sponzora na dresovima nisu toliko atraktivne kao kod muškaraca.
Postoji puno potencijala da brendovi poput kozmetičkih kompanija sponzorišu ženske fudbalske timove, ali marke poput "Nivee" radije sklope dogovor sa muškim timom Liverpula.
6. Ulaznica za Svjetsko prvenstvo za žene 1991. godine sa logom sponzora
Ova ulaznica, sa logom sponzora "M&M", pokazuje da je jedan veliki američki konditorski brend odlučio da iskoristi snagu ženskog fudbala da bi osvojio novo tržište poput kineskog. Turnir se igrao za "Trofej M&M". Istovremeno, Kina je pokušavala da ostvari ekonomske veze sa Zapadom.
Na prvom šampionatu 1991. godine bilo je sedam sponzora, a FIFA je takmičenje namjerno nazvala "svjetski šampionat", a ne Svjetsko prvenstvo. FIFA je željela da prodre u Kinu, a Kina je željela da se pridruži fudbalskoj porodici, tako da je ovaj probni događaj bio koncipiran na niskom nivou.
Takmičenje je bilo uspješno i sa sportske i sa medijske strane, TV prava prodata su televizijama širom svijeta, pa je svijet obišla slika punih stadiona na ženskim utakmicama.
7. Lopta i kopačke kakve je dvadesetih i tridesetih godina prošlog vijeka nosila Lili Par
Lili Par bila je zvijezda ženskog fudbalskog tima Dik Ker iz Prestona. Počela je da igra za tim sa 14 godina, a u klubu je ostala narednih 20 godina. Postoje različiti zapisi o tome da je Lili dobijala "nadoknadu za oduzeto vrijeme", odnosno finansijsku kompenzaciju za amaterske igračice za vrijeme koje nisu proveli na svojim radnim mjestima dok su igrali fudbal. Ove dame su radile kao medicinske sestre, radnice u proizvodnji oružja, itd.
Ove naknade, uz zaradu na poslu medicinske sestre, omogućili su Lili da postane prva osoba u svojoj porodici koja je kupila kuću. Sve ovo očigledno je uticalo na zabranu iz 1921. godine jer je Fudbalski savez odlučio da se previše novca troši na plaćanje igračica. Trebalo je da budu u statusu amaterki, ali dogovori o novcu su to znatno izmijenili.
Kopačke i lopta su iz njenog vremena. Igrala je najprije kao lijevo krilo, potom se vratila u odbranu, da bi karijeru završila na golu.
8. Plakat za nezvanično Svjetsko prvenstvo za žene 1970. godine
Tokom 70-tih godina 20. vijeka, odigrana su dva nezvanična Svjetska prvenstva za žene - jedno u Italiji 1970. godine, a jedno u Meksiku godinu dana kasnije. Iza oba su stajali lokalni poslovni interesi, a igrani su na najvećim fudbalskim stadionima.
U Meksiku su se trudili da takmičenje nadovežu na Svjetsko prvenstvo za muškarce održano godinu dana ranije. Time bi se mogla objasniti komercijalizacija ženskog takmičenja: pravljeni su privesci za ključeve, značke, programi i ostali suveniri, a lokalna štampa detaljno je pratila takmičenje. Finale je igrano na stadionu "Acteka" pred 110.000 gledalaca.
Spoznor takmičenja u Italiji bio je italijanski brend "Martini & Rosi", a finale je igrano na "Komunale" stadionu u Torinu, pred 40.000 gledalaca.
U oba finala, Danska je pobijedila zemlje - domaćine.
9. Razglednica ŽFK Dik Ker (1920-te godine)
Dik Ker je želio da se proslavi kao najbolji klub na svijetu, ali je isto tako želio i da nastavi uspješan niz lokalnog muškog tima i tradiciju Praud Prestona. Imali su odane navijače koji su plaćali ulaznice i finansijski ih pomagali, čak i u prvim pokušajima igranja mečeva pod reflektorima.
"Najveći dio publike na njihovim mečevima činili su lokalni pripadnici radničke klase. Iako mi o sebi mislimo da smo napredni u shvatanju ženskog fudbala, zapravo su ovi muškarci bili ti koji su iz vikenda u vikend podržavali tim", ispričala je Džin Vilijams.
Ova razglednica s komercijalnom namjenom dokaz je "marketinga ambijenta" iz kog se vidi kako je klupska slava širena i izvan grada u kome igraju, prema mnogo široj publici. Kratki filmovi i novinski članci takođe su doprinijeli širenju slave.
10. Statua fudbalerke u art deko stilu
Pošto je ženski fudbal oduvijek predstavljao modernost, podržavao žensku snagu i, u svojim počecima, igran isključivo zbog velikih zarada, njegovo šire predstavljanje je uvijek bilo kulturološki značajno.
Decenijama su oko fudbalske igre nastajali artefakti, kolekcije, statue, suveniri. Ova statua simbol je stilizovane fudbalerke koju bi ljudi mogli imati u svojim kućama. Nastala je 20-tih godina 20. vijeka.
Postoje i mnoge slične figure inspirisane ženskim boksom i atletikom, dodatno uljepšane u art deko stilu.
(BBC)
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, kao i na X nalogu.