MADRID - Poslije skoro četiri decenije na tronu i pet operacija u posljednje dvije godine, španski kralj Huan Karlos abdiciraće u korist sina, princa Felipa, zbog ličnih razloga.
Poslije serije gafova i korupcionaškog skandala, Huan Karlos odlazi sa prijestolja u 76. godini, a španski premijer Marijano Rahoj - koji je objelodanio tu "vijest dana" - ubijeđen je da je ovo "najbolji momenat za promjene", prenijela je agencija Rojters.
Nekada vrlo popularan Huan Karlos, koji je odigrao jednu od ključnih uloga u tranziciji Španije u demokratiju sedamdesetih godina prošlog vijeka, poslije Frankove diktature, posljednjih godina je izgubio javnu podršku, a njegova kćerka, princeza Kristina, i njen suprug Inaki Urdangarin su pod istragom zbog korupcije.
Huan Karlos I od Burbona rođen je 5. januara 1938. u Rimu, gdje je kraljevska porodica bila u izgnanstvu od 1931, od proglašenje Druge Republike.
Izdanak je jedne od grana drevne dinastije Burbon, koja je vladala nizom evropskih zemalja vijekovima. Izvorno, Burboni su francuska vladarska porodica, porijeklom iz centralne Francuske, koja je prije nego što se uspela na presto te zemlje, na samom kraju 16. vijeka, vladala kraljevinom Navara. Osim Francuskom, do revolucije 1792. (i ponovo 1814-1848), Burboni su vladali i pojedinim italijanskim zemljama, poput Parme ili Napuljskog kraljevstva (Kraljevstvo dvaju Sicilija).
Španski ogranak porodice tom zemljom vlada od 1713, s kratkotrajnim prekidima, tokom Prve (1873-74.) i Druge (1931-1939.) španske republike, i jedina je grana te drevne porodice koja je sačuvala presto.
Huan Karlos je na presto stupio nakon smrti generala Franciska Franka, novembra 1975.
Sin je Don Huana, grofa od Barselone, i unuk Alfonsa XIII koji je vladao Španijom do 1931. kada je monarhija oborena. Kratkotrajna Druga španska republika oborena je pošto je Građanski rat u toj zemlji 1936-1939. okončan potpunom pobjedom Franciska Franka. Frankov poredak imao je više faza, ali temelj njegovih uvjerenja ležao je u potpunom tradicionalizmu, rimokatolicizmu i monarhizmu.
Pošto su Don Huana (1913-1993.), oca Huana Karlosa, Franko i saborci smatrali suviše liberalnim, nije dolazilo u obzir da se njemu omogući dolazak na presto, pa je Franko decenijama pripremao Huana Karlosa za potonju ulogu kralja. Franko ga je tako, zaobišavši njegovog oca Don Huana, proglasio svojim nasljednikom nakon što je proklamovao Zakon o nasljeđu 1947. godine, kojim je Španija određena kao kraljevstvo kojim trenutno upravlja Francisko Franko u svojstvu regenta.
Huan Karlos se školovao u Madridu i San Sebastijanu. Potom na Vojnoj akademiji u Saragosi (1955-1957), Pomorskoj školi u Pontevedri (1957-1958) i Vazduhoplovnoj akademiji San Havijer u Mursiji (1958-1959). Diplomirao je i međunarodno pravo i ekonomiju 1961, u Madridu.
Kao nadzornik njegovo obrazovanje usmjeravao je general Karlos Martinez, vojvoda od Torea.
Jula 1969. španski Kortes (skupština) proglasila je Huana Karlosa Frankovim nasljednikom, a juna 1971. proglašen je zamjenikom šefa države (Franciska Franka) u slučaju vanrednih okolnosti. U to vrijeme Huan Karlos je nosio titulu princa Španije.
Poslije Frankove smrti novembra 1975. Huan Karlos je postepeno, nasuprot očekivanjima tvrdih frankista, krenuo putem demokratskog političkog sistema i relativno brzo sputao nezadovoljnike i stabilizovao prilike u zemlji. Dobio je referendumski nadmoćnu podršku za uvođenje demokratskog poretka i odlučno odbio antidemokratska nastojanja, poput pokušaja puča potpukovnika Antonija Tehera februara 1981.
Pod vladavinom Huana Karlosa Španija je prerasla u stabilnu demokratiju, strogo ustavnu monarhiju, s nizom specifičnih autonomija, kao i dugogodišnju prosperitetnu ekonomiju, a članica Evropske unije (tada Zajednice) postala je 1986.
Grčkom princezom Sofijom oženio se 14. maja 1962. i imaju troje djece - princeze Elenu i Kristinu i princa Filipa, prestolonasljednika, s titulom princ od Asturije.
Vjenčanje Huana Karlosa i Sofije organizovano je na dva mjesta u istom danu i par je izgovorio "sudbonosno 'da'" dva puta - prvo u katoličkoj katedrali, a potom u pravoslavnoj crkvi u Atini.
Od "medenog mjeseca", tokom kojeg su - kako navodi CNN - posjetili i Sjedinjene Države i susreli se s tadašnjim predsjednikom Džonom Kenedijem i prvom damom, par živi u palati Zarzuela u Madridu - koja je zapravo preuređena lovačka kuća. Zvaničnu kraljevsku palatu "Palasio Real" koriste samo za zvanične prijeme i posjete stranih državnika.
Porodična stabla kralja Huana Karlosa i kraljice Sofije otkrivaju da su oboje potomci kraljice Viktorije.
Popularni španski monarh se 2012. našao usred skandala zbog preskupog putovanja u Bocvanu, gdje je učestvovao u lovu na medvjede - na vrhuncu ekonomske krize u Španiji. Mediji su pisali da takvo putovanje košta više nego što za godinu dana zaradi prosječan Španac, a situaciju je pogoršala i povreda koju je kralj u tom lovu zadobio, zbog koje je morao da operiše kuk. Za jedno putovanju u Bocvanu da bi ubio slona potrebno je odvojiti 44.000 evra, što je oko dva puta više od prosječne godišnje zarade, pisao je dnevnik "Pais".
I šest godina ranije, 2006, kralj je imao skandal s medvjedom. Guverner ruske Vologdske oblasti Vjačeslav Pazgaljov je pokrenuo istragu zbog navoda da je španski kralj tokom boravka u Moskvi ubio medvjeda, nakon što je životinja bila nahranjena medom pomiješanim sa vodkom - da bi je kralj lakše ulovio.
Zbog tog ruskog medvjeda i objelodanjivanja ogromnih troškova kraljevske porodice, kao i preispitivanja da li je princ Filip prikladan za nasljednika trona, godine 2007. zabilježen je nagli pad popularnosti nekad obožavanog monarha.
Zbog strasti za lovom na medvjede morao je da se odrekne i pozicije predsjednika Svjetskog fonda za divlje životinje.
Huan Karlos je pred kraj četrdesetogodišnje "igre prestolja" napunio naslovne strane širom svijeta diplomatskim skandalom, pošto se neočekivano nediplomatski obratio venecuelanskom predsjedniku Ugu Čavesu na Ibero-američkom samitu u Čileu. Kralj je tad iznervirano rekao predsjedniku: "Zašto više ne ućutiš!?"
Godine 2010, kako podsjeća CNN, kralj Huan Karlos i kraljica Sofija ugostili su tokom ljetnog raspusta prvu damu SAD Mišel Obamu i njenu mlađu kćerku u ljetnoj palati na Majorki.
Za samo 18 mjeseci kralj je imao 5 teških operacija, a posljednja - operacija kuka - bila je septembra prošle godine.
Kralj Huan Karlos rijetko daje intervjue, ali je prošle godine, uoči svog 75. rođendana, ipak govorio za špansku državnu televiziju TVE - rekavši da ga "boli" odliv mozgova iz Španije zbog teške ekonomske situacije. Nije govorio ni o medvjedima - zbog lova i skupog putovanja se Špancima izvinio ranije - niti o korpucionaškom skandalu.
Dopisnik britanskog BBC-a tada je ocijenio da činjenica da kralj upšte daje intervju pokazuje da u krugu monarhije vlada zabrinutost za budućnost kraljevske porodice - posebno pošto je u tom trenutku već bila započeta istraga za korupciju protiv njegovog zeta, bivšeg rukometaša, kojeg optužuju za zloupotrebu novca fondacije kojom rukovodi.
Kralj Huan Karlos se osvrnuo i na decenije svoje vladavine rekavši da se nada da će njegovo političko nasljeđe određivati riječ "sloboda".
"Volio bih da me pamte kao kralja koji je ujedinio Špance, s kojim su se oporavile demokratija i monarhija", rekao je jednom prilikom.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, kao i na X nalogu.