BERLIN - Rudolfa Avgusta Etkera dijelile su samo sedmice do početka oficirskog staža u SS jedinicama nacističke Njemačke kad je saznao da su njegova majka, dvije polusestre i očuh poginuli u savezničkom bombardovanju u njemačkom gradu Bilefeldu.
Taj gubitak nije predstavljao samo ličnu tragediju za tada 28-ogodišnjeg kadeta Etkera. Bio je to i udarac za kompaniju dr Avgusta Etkera, jednog od glavnih snabdjevača njemačke vojske na frontu u Drugom svjetskom ratu.
Etker je oslobođen svih dužnosti da bi preuzeo kontrolu nad porodičnim poslom, oktobra 1944. U narednih šest decenija bivši SS oficir, obučavan u Dahau, proširio je proizvodnju: posvetio se špediciji, prehrani, pićima, bankarstvu, hotelima... Stvorio je konklomerat sa više od 26.000 zaposlednih i godišnjim prihodom od 10,9 milijardi evra!
"Ljudi u kompaniji još ga smatraju herojem, koji je napravio veliku kompaniju poslije rata", kaže za "Bloomberg" Sven Keler, koautor istraživanja o ulozi porodice Etker u Trećem rajhu. "Potrebno je sagledati obje strane osobe."
Etker je umro 2007, u 90. godini, ostavljajući za sobom osmoro djece iz tri braka. Njihova imperija danas vrijedi oko 12 milijardi američkih dolara, podaci su "Blumbergovog indeksa milijardera". Pojedinačno, niko od potomaka još se nije pojavio na međunarodnim listama najbogatijih.
Svako Etkerovo dijete (i njihove porodice) kontrolišu po 12,5 odsto holding kompanije "Dr Avgust Etker", sa sjedištem u Bilefeldu, kažu u kompaniji.
"Etkerovi su stabilna dinastija. I nisu preselili kompaniju u Švajcarsku, kao što su to učinile mnoge poslovno uspješne njemačke porodice", primjećuje u razgovoru za "Bloomberg" autor porodične biografije "Etkerovi" Rudiger Jungblut.
Priča o bogatstvu Etkerovih seže u 1891, kada je apotekar Avgust Etker počeo da prodaje dugotrajni prašak za pecivo, a istorija ga bilježi kao prvog koji je u Njemačkoj prodavao jednokratna pakovanja praška za pecivo i pudinga u prahu.
Njegov jedini sin, Rudolf, ubijen je u Bici kod Verdena u Francuskoj, 1916. godine, kao oficir njemačke vojske.
Tri godine kasnije, Rudolfova udovica Ida Mejer udala se za Riharda Kaselovskog, bliskog prijatelja njenog pokojnog muža, te su njih dvoje, zajedno sa mlađim Avgustvovim bratom Luizom Etkerom preuzeli posao 1921. Izgradili su još fabrika, proširili se na druge poslove u Njemačkoj, uključujući i proizvodnju mašina za šivenje, kao i hemijsku industriju.
Do smrti Luiza Etkera 1933. Kaselovski je već bio u redovima nacista, a Adolf Hitler kancelar.
Krajem tridesetih godina prošlog vijeka Kaselovski je već bio u grupi biznismena i nacističkih zvaničnika koju je okupio zloglasni Hajnrih Himler. "Bio je nacista po ubjeđenju i veoma zainteresovan za sticanje ugleda i bliskih kontakata sa vodećim partijskim zvaničnicima", kaže porodični biograf.
Kompanija je snabdijevala ratnu mašinu Trećeg Rajha, a osim dodataka za kuvanje - kako tvrdi komisija za istraživanje uloge Etkerovih - u njihovim fabrikama proizvodile su se i topovske granate i dijelovi za mitraljeze MG 42. U pogonima njihove hemijske industrije radili su ratni zarobljenici, tvrdi komisija.
Po riječima koautora tog istraživanja Kelera, "Kaselovski i Etker samo su iskoristili prilike koje im je pružio režim. Planirali su pobjednički rat i pobrinuli se da vojnici na frontu jedu njihov puding".
Mladi Rudolf Avgust Etker (na fotografiji lijevo) regrutovan je 1940. i dobrovoljno se prijavio za SS godinu dana kasnije. Njegova obuka za oficira počela je 1942. Jedno vrijeme je obučavan u kampu u Dahau, gdje su - navodi se u istraživanju - zarobljenici iz koncentracionog logora spremali sobe vojnicima.
Etkera su zarobili Britanci, maja 1945. Dvije godine kasnije oslobođen je i vratio se na čelo kompanije. "Na ruku" njegovom poslu u poslijeratnoj Njemačkoj išla je monetarna reforma i niska inflacija. Godine 1950, Etker je proizvodio 750 miliona paketa praška za pecivo i pudinga. U naredne dvije decenije otkupio je i posao velikog proizvođača šampanjca, privatne banke, špediterske kompanije...
Etker se treći put oženio 1963, Majom fon Maleze, koja mu je rodila troje djece.
Penzionisao se 1981, a naslijedio ga je najstariji sin, Avgust (na fotografiji desno).
Penzionerske dane je proveo sakupljajući umjetnička dela i proširujući luksuzni hotelski lanac, u kojem su objekti na francuskoj rivijeri, u Njemačkoj, Parizu...
Do smrti, januara 2007, Rudolf Avgust Etker je ostao na čelu kompanijskog savjetodavnog odbora. Pet godina pred smrt prebacio je većinu svojih akcija na osmoro djece i njihove porodice, piše u knjizi "Etkerovi".
Porodično bogatstvo je najviše koštalo sina Riharda, koji je 1976. otet na parkingu ispred fakulteta. Mladog Etkera otmičari su držali 47 sati u drvenoj kutiji i mučili ga elektrošokovima, zbog čega je mladić postao invalid. Oslobođen je kada je njegov otac platio otkup od 21 milion njemačkih maraka. Priča je opisana i u filmu "Ples s đavolom" iz 2001, u kojem lik kidnapera tumači dvostruki dobitnik Oskara Kristof Valc.
Rihard Etker danas ima 63 godine i prvi je čovjek kompanije.
Nasljednici se prije objavljivanja istraživanja o Etkerovima nikad nisu izjašnjavali o porodičnoj nacističkoj prošlosti.
Najstariji sin, Avgust oglasio se za njemački magazin "Die Zeit", u intrevjuu u oktobru prošle godine: "Moj otac je bio nacionalsocijalista. Sad kad znamo činjenice, podigla se magla."
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, kao i na X nalogu.