Antarktik nije uvijek bio pusta zemlja leda i snijega, najjužniji Zemljin kontinent nekad je bio dom rijekama i šumama koje su vrvile od života.
Naučnici sada, pomoću satelitskih opservacija i radarima koji prolaze kroz led, konačno dobijaju uvid u izgubljeni svijet Antarktika o kojem, kako kažu, znamo manje nego o površini Marsa.
Prošle nedjelje su istraživači rekli da su ispod ledenog pokrivača kontinenta otkrili ogroman drevni pejsaž, pun dolina i grebena, koji su očigledno oblikovale rijeke prije nego što ih je davno progutao glacijalni period, poznatiji kao ledeno doba.
Ovaj pejsaž, smješten u regionu Vilks lend na istoku Antarktika na granici sa Indijskim okeanom, prekriva površinu otprilike veličine Belgije ili Merilenda, piše Rojters. Istraživači su rekli da djeluje da je star najmanje 14 miliona godina, a možda više od 34, kad je Antarktik ušao u period dubokog zamrzavanja.
Scientists Discover Ancient River Landscape Beneath Antarctic Ice Sheet https://t.co/3ReKqA5Z7a pic.twitter.com/exwWHbLsjv
— NDTV (@ndtv) October 25, 2023
Ovaj pejsaž je kao slika pejsaža iz prošlosti – rekao je Stjuart Džejmison, profesor glaciologije Univerziteta Daram i koautor studije objavljene u "Prirodi komunikacije".
"Teško je znati kako je ovaj izgubljeni svijet možda izgledao prije nego što je došao led, ali je sigurno da je tada bio topliji. Zavisno od toga koliko daleko idete u prošlost, možda ste imali klimu koja se kretala bilo gdje oko one današnje Patagonije do nečeg bliže tropskoj. Drevni polen palmi je otkriven sa Antarktika, nedaleko od obale od našeg mjesta istraživanja", rekao je on.
Okolina vjerovatno bila nastanjena divljim životinjama
Takva okolina, kako je istakao, vjerovatno je bila nastanjena divljim životinjama, iako je fosilni zapis u regionu previše nepotpun da bi ukazao na to koje su zvijeri tu možda živjele. Led iznad drevnog pejsaža debeo je oko 2,2-3 kilometra, prema koautoru studije Nilu Rosu, profesoru polarnih nauka i geofizike okoline Univerziteta Njukasl.
Istraživači su rekli da je zemlja ispod ovog leda manje poznata čak i od površine Marsa.
Istakli su da bi jedini način da se otključaju njegove misterije bilo da se buši kroz led i dođe do uzoraka jezgra sedimenta koji su ispod. To bi moglo da obezbijedi dokaze koji otkrivaju drevnu floru i faunu, kao što je urađeno sa uzorcima sa Grenlanda starih oko dva miliona godina.
Pejsaž se dugo formirao rijekama, tektonikom i glacijacijom.
Nova studija koristila je satelitsko posmatranje ledene površine, koja je na nekim mjestima pratila konture zakopanog pejsaža, te podatke sa radara koji prodire kroz led iz aviona koji je preletio lokaciju. Neke prethodne studije su na sličan način otkrila drevne pejsaže ispod antarktičkog leda, uključujući planine i visoravni, iako je pejsaž otkriven u novom istraživanju prvo ove vrste.
Pejsaž je modifikovan različitim procesima koji su bili pod uticajem rijeka, tektonike i glacijacije tokom veoma dugog geološkog perioda – istakao je Ros.
Neposredno prije 34 miliona godina, antarktički pejsaž i flora vjerovatno su podsjećali na današnje prašume Tasmanije, Novog Zelanda i južnoameričkog regiona Patagonije, rekao je Ros.
Dio superkontinenta Gondvana
Antarktik je nekad bio dio superkontinenta Gondvana koji je takođe obuhvatao današnju Afriku, Južnu Ameriku, Australiju, indijski potkontinent i Arapsko poluostrvo, ali se na kraju odvojio i izolovao u geološkom procesu tektonike ploča.
Istraživači misle da su, kad je klima na Antarktiku bila toplija, rijeke tekle preko novootkrivenog pejsaža ka kontinentalnoj obali koja je stvorena odvajanjem ostalih kopnenih masa. Kad se klima ohladila, kako je rekao Džejmison, neki mali glečeri su se formirali na brdima pored tih rijeka, sa dolinama koje su se produbile usred glacijalne erozije.
"Tada se klima znatno ohladila i porastao je ledeni pokrivač koji je prekrio čitavi kontinent, preplavivši sve glečere koji su postojali ranije. Kad došlo do tog porasta leda, uslovi između podnožja leda i pejsaža promijenili su se i postali veoma hladni – na taj način više nije bilo moguće erodirati naš pejsaž. Umjesto toga, on je sačuvan, vjerovatno na 34 miliona godina", rekao je Džejmison.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, kao i na X nalogu.