Svaka od evropskih država članica Evropske konvencije o zaštiti ljudskih prava i osnovnih sloboda (Evropska konvencija) je sopstveni čin potpisivanja, odnosno ratifikacije te konvencije preduzimala u uvjerenju da će Evropski sud za ljudska prava, kao institucija za zaštitu ljudskih prava, taj svoj posao raditi onako kako ga treba raditi svaki sud, to jest da tumači i primjenjuje ono što piše u Evropskoj konvenciji, a ne da stvara svoje norme, kakvih nema u Evropskoj konvenciji, i da sudi prema svojim normama.
Nažalost, 29. avgusta 2023. godine bili smo svjedoci nečega što je sušta suprotnost svemu tome. Riječ je o presudi Evropskog suda za ljudska prava u predmetu "Slaven Kovačević protiv BiH", koja je klasičan primjer diktature nekolicine sudija Evropskog suda, a ne presude. Tim primjerom potvrđena je, po ko zna koji put, akutnost bolesti savremenog svijeta koju je, kako ističe Miša Đurković u svom nedavnom članku, početkom devedesetih godina prošlog vijeka zapazio američki sudija i pravni mislilac Robert Bork, koji je "počeo da govori o 'sudskoj diktaturi', odnosno 'američkoj bolesti' koja je krenula masovno da se širi po svetu. ... Sudije su od aktera koji treba da primenjuju zakon postale samouvereni arbitri kompletnog političkog života, i pre svega sistema vrednosti na kome neko društvo počiva."
U sve upravo citirano savršeno se uklapa diktatura, a ne presuda, nekolicine sudija u predmetu "Slaven Kovačević protiv BiH", što dokazuju dokazi i argumentacija u nastavku.
Obrisi te diktature mogli su se vidjeti u onome što su mediji u federalnom Sarajevu u nedjelju, 27.8.2023. godine, kao uglas, plasirali u eter, rekavši dva dana prije objavljivanja presude da je Evropski sud za ljudska prava u predmetu "Slaven Kovačević protiv BiH" donio presudu u korist Kovačevića.
Jedan od tih medija je u tome otišao toliko daleko da je, iako je na internet stranici Evropskog suda izricanje navedene presude bilo najavljeno tek za utorak, 29.8.2023. godine, već 27.8.2023. objavio njene ključne dijelove na svom portalu, čime se pokreće pitanje kakav je sud taj Evropski sud za ljudska prava kada sarajevski medij može saznati sadržaj odluke tog suda nekoliko dana prije njenog objavljivanja, što ukazuje na mogućnost povezanosti nekoga iz tog suda i određenih snaga iz federalnog političkog Sarajeva.
I samo dva dana nakon toga, iz Evropskog suda za ljudska prava je predmetnom presudom potvrđeno ono što su već objavili sarajevski mediji. Sud je to učinio u stavu 74 obrazloženja svoje presude, koji je suštinski dio te odluke u smislu na koji će biti ukazano nešto kasnije. Ali, prije toga neophodno je podsjetiti na to šta je slovo Evropske konvencije. Ta konvencija (član 32) ovlašćuje Evropski sud za ljudska prava samo na to da odlučuje o pitanjima tumačenja i primjene Evropske konvencije u pojedinačnim predmetima, što, drugim riječima, znači da Evropski sud za ljudska prava nema nadležnost da svojim odlukama izlazi izvan okvira pojedinačnog predmeta i da modeluje, odnosno nameće političke i ustavne sisteme, kako u cjelini tako ni parcijalno, ni u jednoj državi.
Dalje treba podsjetiti na to da Evropski sud za ljudska prava može da sudi samo u granicama slova Evropske konvencije, jer u protivnom zloupotrebljava svoja ovlaštenja. A Evropska konvencija ne sadrži nijednu odredbu koja bi državama članicama naređivala kako će u svojim ustavima i zakonima urediti aktivno i pasivno biračko pravo za izbor zakonodavnih i drugih organa javne vlasti. Jedina odredba koju o izborima propisuje ta konvencija sadržana je u članu 3. Protokola broj 1, ali njome nije zabranjeno da u državi postoji konstitutivnost naroda i iz toga izvedeno predstavljanje naroda u parlamentu, kao što Konvencija ne propisuje ni to na koji način pravno mora biti uređeno ostvarivanje biračkog prava niti kako će država da uredi pitanje njenih izbornih jedinica za izbor zakonodavnih organa ili šefa države. Umjesto toga, u tom članu doslovno je određeno samo to da se: "Visoke strane ugovornice obavezuju da u primjerenim vremenskim razmacima održavaju slobodne izbore s tajnim glasanjem, pod uslovima koji obezbjeđuju slobodno izražavanje mišljenja naroda pri izboru zakonodavnih tijela." To je, dakle, slovo Evropske konvencije iz koje proizlazi da ona od država zahtijeva da se izbori: 1. održavaju u primjerenim vremenskim razmacima, 2. da budu slobodni, 3. da glasanje bude tajno i 4. da se na taj način obezbijedi slobodno izražavanje naroda o tome koga narod želi da u njegovo ime vrši javnu vlast. Samo ako država ova prava priznaje jednim, a negira drugim pojedincima, a da za to ne postoji opravdano i racionalno obrazloženje, radilo bi se o diskriminaciji iz člana 14. Evropske konvencije, odnosno iz člana 1. Protokola broj 12 uz Evropsku konvenciju. Drugim riječima, ako se ne radi o pitanjima da li se izbori održavaju u primjerenim vremenskim razmacima, da li su slobodni te da li je glasanje tajno i obavljeno na način koji obezbjeđuje slobodno izražavanje volje glasača, nema povrede Evropske konvencije. Svako koga ovo pitanje više zanima može prevrnuti Evropsku konvenciju i sve njene protokole koliko god može puta, ali u njima o izbornom pravu neće naći ništa više od prethodno rečenog.
Iz citirane odredbe jasno proizlazi da Evropska konvencija ne naređuje državama kako će u svojim ustavima i zakonima urediti sastav svojih zakonodavnih organa, biračko pravo građana niti koliko i kakvih izbornih jedinica treba da postoji radi izbora zakonodavnih organa ili šefa države.
Sve su to pitanja koja su unutrašnja stvar svake države i ona ih, kao suverena, uređuje nezavisno od bilo koje druge vlasti izvana. Time se može objasniti pravo šarenilo ustavnih i zakonskih rješenja u brojnim državama Evrope, koje su jednako kao i BiH potpisnice Evropske konvencije o ljudskim pravima. Iskustva tih država, od kojih u nastavku ukazujem samo na neke, naprosto pobijaju sve stavove Evropskog suda za ljudska prava iznesene u predmetnoj presudi.
Na primjer, Parlament Republike Italije ima gornji dom, koji je u jednoj suštinskoj stvari pandan onome što je kod nas Dom naroda Parlamentarne skupštine BiH. Naime, Republika Italija je država koju čini nekoliko regiona sa toliko važnim ovlaštenjima i ustavnom obavezom da svaki od njih bude predstavljen u gornjem domu (Senatu) italijanskog Parlamenta (član 57. Ustava Italije) da je to razlog zbog kojih ugledni pravni mislioci, poput dr Nikole Viskovića, ističu kako je "Italija ustavnom reformom od 2001. postala uistinu federacijom". Dakle, u italijanskom Senatu svaki od tih regiona ima svoje predstavnike, baš kao što i entiteti u BiH, a ne samo narodi, kako se često pogrešno ovdje iznosi, imaju svoje predstavnike u Domu naroda Parlamentarne skupštine BiH. A da bi ti predstavnici regiona bili izabrani, ne pretvara se Italija u jednu izbornu jedinicu, kako bi Evropski sud da nametne nama ovdje u BiH, jer nikome razumnom u Italiji ne pada na pamet da biračima u regionu Sicilija njihove predstavnike u Senatu biraju birači iz, recimo, regiona Sardinije, ili drugih italijanskih regiona, već to pravo pripada samo biračima na Siciliji. Na takav način stvari, suštinski gledano, funkcionišu i u Španiji, jer i španski Parlament ima Senat kao predstavničko tijelo španskih pokrajina. Članom 69. Ustava Kraljevine Španije Senat je određen kao predstavničko tijelo u kojem svaka od španskih pokrajina ima najmanje četiri svoja predstavnika, a biraju ih birači u odgovarajućoj pokrajini, a ne u Španiji kao jednoj izbornoj jedinici.
U SR Njemačkoj gornji dom njemačkog Parlamenta (Bundesrat) je takođe predstavničko tijelo 16 njemačkih federalnih jedinica, u kojem svaka od njih ima svoje predstavnike koje, za razliku od pokrajina u Italiji i Španiji, ne biraju birači u njemačkim pokrajinama, nego ih imenuje svaka od vlada u tim pokrajinama.
U Belgiji je ustavnom reformom belgijskog Senata, kao gornjeg doma belgijskog Saveznog parlamenta, izvršenom 1993. godine, taj dom ustavno koncipiran tako da ga čini određen broj senatora koje bira holandska, odnosno francuska federalna jedinica. U suštini, ne ulazeći u detalje složenog belgijskog modela, i Senat belgijskog Parlamenta čine predstavnici tamošnjih federalnih jedinica u kojima se i biraju, tako da ni ovdje nemamo pretvaranje Belgije u jednu izbornu jedinicu, tj. ni u Belgiji nikome ne pada na pamet da uradi ono što bi Evropski sud za ljudska prava da nametne nama u BiH.
Međutim, uprkos svemu navedenom, nekolicina sudija Evropskog suda bi da nama ovdje u BiH nametne svoju ličnu volju, a ne ono što piše u Evropskoj konvenciji. Evo kako su to oni učinili u presudi "Slaven Kovačević protiv BiH". U tom pogledu ključan je stav 74. ove presude, u kojem šestoro sudija kaže: "74. Even if a system of ethnic representation is maintained in some form, it...should include ethnic representation from the ENTIRE territory of the State." U prevodu, šestoro sudija ovim izlaze iz okvira svoje nadležnosti, jer ne tumače i ne primjenjuju norme koje pišu u Evropskoj konvenciji nego citiranim riječima stvaraju svoju normu, kakva ne postoji u Evropskoj konvenciji o ljudskim pravima, htijući da oni kao sudije propišu da: " Čak i ako se sistem etničkog predstavljanja održava u određenoj formi, on treba da uključi etničko predstavljanje sa cijele teritorije države (misli se na BiH)."
To je, dakle, norma sudija, kakve nema u Evropskoj konvenciji o ljudskim pravima, kojom šest sudija, a ne Evropska konvencija, u stvari traže da se kod izbora srpskog člana Predsjedništva BiH, a posljedično tome i kod izbora pet srpskih delegata u Dom naroda, izbori ne obavljaju unutar Republike Srpske kao posebne izborne jedinice, već da BiH treba da bude jedna izborna jedinica, tj. da se za te srpske članove glasa i u Federaciji.
Indikativno je da je u donošenju takve presude, suprotne normama iz Evropske konvencije, učestvovao i sudija tog suda Faris Vehabović, koji je za nju glasao. A Vehabović je prije četiri godine, kada je takođe bio sudija tog suda, izjavio, kako su prenijele "Nezavisne novine" od 24.1.2019. godine, "da svaki građanin BiH ima pravo da pokrene proceduru pred Evropskim sudom za ljudska prava ukoliko smatra da mu je uskraćeno neko pravo, pa i onda kada je u pitanju naziv entiteta". Drugim riječima, Vehabović je tada, iako je sudija Evropskog suda, učinio nešto (po principu kadija te tuži, kadija ti sudi) što je istinski savjet i poziv, što sudija ne bi smio činiti, jer bi on u tom slučaju sudio po apelacijama napisanim na taj njegov savjet, da se pred Evropskim sudom za ljudska prava negira i sam naziv Republike Srpske, iako je taj naziv priznat Dejtonskim mirovnim sporazumom i propisan Ustavom BiH. Zato ne treba da čudi zašto je Vehabović kao sudija glasao i za ovu presudu Evropskog suda, uprkos tome što ta presuda nema osnova u Evropskoj konvenciji o ljudskim pravima.
Uzimajući u obzir sva prethodna sumarno izložena iskustva i argumentaciju, ne mogu se oteti utisku da se potonjom odlukom Evropskog suda za ljudska prava taj sud pretvorio u političku instituciju za ostvarivanje političkih interesa jedne (unitarističke) strane u BiH, budući da se upustio u poduhvat kakav sebi nikako i nikada do sada nije dopustio kada se radi o nekoj od drugih država. Jer nikada do sada taj sud nije rekao bilo kojoj od drugih navedenih država da promijene svoj ustavni i izborni sistem niti je i u jednoj od njih našao da rješenja na koja je prethodno ukazano povređuju Evropsku konvenciju za ljudska prava.
Upravo zbog svega toga ne mogu ništa drugo da zaključim do da se i na ovaj način, pomoću Evropskog suda, sve protivpravno radi na rušenju Republike Srpske, jer Dom naroda Parlamentarne skupštine BiH nije samo predstavništvo naroda nego i entiteta sa čije teritorije su izabrani delegati, budući da Ustav BiH propisuje da se pet srpskih delegata bira sa teritorije Republike Srpske. Stoga bi izlaženje u susret ovoj presudi Evropskog suda za ljudska prava značilo demontažu Republike Srpske i unitarizaciju BiH. Na to Republika Srpska ne smije nikako pristati, jer bi time ona, ne samo nestala, već bismo svi mi dozvolili da se time poništi suštinski dio Dejtonskog mirovnog sporazuma kao pravno valjanog međunarodnog ugovora, a time i taj ugovor u cjelini, i to nepravom nekolicine sudija koje bi u tom slučaju trijumfovalo nad pravom i pravdom.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, kao i na X nalogu.