Jedna od tužnih osobina našeg javnog mnjenja jesu brze, nagle i snažne reakcije na određene događaje i dešavanja (ne i procese) te još brže zaboravljanje istih. Tako, nije prošlo ni mjesec i po, a gotovo niko od medija, političara, analitičara pa i samih građana u Republici Srpskoj više i ne spominje nedavnu odluku Ustavnog suda BiH o ukidanju odredbe u Zakonu o Danu Republike Srpske kojom je 9. januar bio određen kao Dan Republike i republički praznik. Nekoliko dana je "gorjela zemlja" u Srpskoj zbog ove odluke, modra su bila junačka srpska prsa u kafanama i na društvenim mrežama od busanja srpskih rodoljuba koji su se kleli da ništa više u BiH neće biti isto nakon ove odluke, postojao je opšti politički i društveni konsenzus da ćemo pronaći način da se odupremo ovom zbilja nepravnom aktu Ustavnog suda koji se i u ovoj, kao i u odluci iz 2015. godine, vodio interpretacijama istorije i emocija, a ne pravnim normama.
Danas ni riječi ni slova u Republici Srpskoj o ovoj temi. Toliko o tome.
Ono što je važno napomenuti na ovom mjestu jeste da je jedno od osnovnih "obrazloženja" Ustavnog suda u odlukama kojima se Republici Srpskoj brani pravo da 9. januar proslavlja kao svoj Dan Republike zapravo stav da na sjednici Skupštine srpskog naroda u Bosni i Hercegovini, koja je održana 9. januara 1992. godine, nije bilo nesrpskih predstavnika, odnosno da je Narodna skupština Republike Srpske tog dana usvojila Deklaraciju o proglašenju Republike Srpskog naroda u Bosni i Hercegovini bez učešća predstavnika Bošnjaka, Hrvata i ostalih. Kako je navedeno u Odluci Ustavnog suda BiH broj: U 3/13 od 26. novembra 2015. godine: "Nesporno je da je izbor 9. januara za obilježavanje Dana Republike… inspirisan 9. januarom 1992. godine, kada je održana Skupština srpskog naroda u BiH, bez učešća pripadnika bošnjačkog i hrvatskog naroda i ostalih i donesena Deklaracija, kao izraz političke volje samo jednog, srpskog naroda. Stoga, Ustavni sud smatra da izbor 9. januara kao datuma obilježavanja praznika Dan Republike nema simboliku kolektivnog zajedničkog sjećanja koje može da doprinese jačanju kolektivnog identiteta kao vrijednostima koje imaju poseban značaj u multietničkom društvu koje se zasniva na uvažavanju i poštovanju različitosti kao osnovnih vrijednosti modernog demokratskog društva."
U svojoj drugoj odluci po istom pitanju, odnosno u vezi s pravom Republike Srpske da proslavlja 9. januar kao svoj Dan Republike, Ustavni sud BiH uopšte nije niti ulazio posebno u meritum stvari, nego se jednostavno referisao na svoju Odluku broj U3/13 iz 2015. godine. Evidentna je svojevrsna oholost, pa čak i drskost Ustavnog suda koji više uopšte nema niti makar formalnu potrebu da obrazloži svoju odluku u ovom slučaju, pa je tako obrazloženje ove druge odluke daleko siromašnije i kraće od prve odluke, iako je Narodna skupština Republike Srpske zapravo donijela potpuno novi zakon, odnosno Zakon o Danu Republike Srpske, koji definiše 9. januar kao Dan Republike, odnosno praktično je ispoštovala prvu odluku Ustavnog suda BiH i eliminisala je odredbu koja se prethodno nalazila u Zakonu o praznicima Republike Srpske koja je 9. januar definisala kao Dan Republike.
Na ovom mjestu dolazimo do srži ovog problema. Naime, uprkos svim verbalnim atacima iz Republike Srpske prema Ustavnom sudu BiH, mi i dalje uredno sprovodimo odluke Ustavnog suda koje su duboko pravno problematične i koje nam, kako ističemo, ugrožavaju osnovna identitetska obilježja. Razlog tome, a o kojem političari neće javno da govore, jeste njihov strah da u suprotnom postupanju ne dođu u problem sa Tužilaštvom BiH, budući da prema članu 72, stav 6. Pravila Ustavnog suda BiH "u slučaju nepostupanja, odnosno kašnjenja u izvršavanju ili obavještavanju Ustavnog suda o preduzetim mjerama, Ustavni sud donosi rješenje kojim se utvrđuje da odluka Ustavnog suda nije izvršena, odnosno može da odredi način izvršenja odluke. To rješenje se dostavlja nadležnom tužiocu, odnosno drugom organu nadležnom za izvršenje kog odredi Ustavni sud". Čak i nakon ove druge odluke Ustavnog suda BiH kojom je odredba o 9. januaru kao Danu Republike ukinuta i u novom zakonu, jasno je da će sve političke partije u Narodnoj skupštini Republike Srpske ponovo praktično ispoštovati odluku Ustavnog suda BiH i tražiti novi način kako da 9. januar nekim novim zakonskim rješenjem bude proglašen Danom Republike. Prema tome, ponovo će se donositi ili izmjene postojećih zakona ili donošenje potpuno novog zakona i to čitaocima treba da bude jasno.
Kad je već tako, zašto ovaj put ne bismo uradili zaista pravu stvar? Zašto ovo nepravno postupanje i svojevrsno iživljavanje Ustavnog suda nad Republikom Srpskom i njenim građanima ne bismo iskoristili da i formalno i suštinski donesemo odluke koje će označiti početak novog doba za Republiku Srpsku? Pruža nam se jedinstvena prilika da narednog 9. januara 2020. godine sazovemo posebnu sjednicu Narodne skupštine Republike Srpske na kojoj će biti usvojena deklaracija o budućnosti Republike Srpske kojom će se normirati strateško opredjeljenje Republike da se pod hitno modernizuje, da digitalizuje svoju upravu, da iskaže svoje čvrsto opredjeljenje da reformiše obrazovni sistem, kao i sistem penzijskog, invalidskog i zdravstvenog osiguranja. U toj deklaraciji će biti navedeno da je Republika Srpska trajna ustavna kategorija, da želimo da postoji vječno te da njom normiramo konkretne obaveze republičkih organa da kreiraju preduslove za stvaranje realnog ambijenta u kojem će Republika Srpska opstati i postojati. U toj deklaraciji se mora navesti i da će konačno biti usvojena zakonska rješenja kojima se suštinski depolitizuje javna uprava, oslobađa od stega politike i političkih partija, te stvaraju normativni preduslovi za sprečavanje koruptivnih ponašanja javnih funkcionera i službenika.
Dakle, sljedećeg 9. januara imamo jedinstvenu priliku da pokažemo konačno zajedništvo i da reagujemo na pravi način. Potrebno je da Narodna skupština Republike Srpske pokaže konačno karakter i viziju, te da prestane da bude protočni bojler za unaprijed donesene odluke lidera političkih stranaka, a da postane ono što bi zaista i trebala da bude, a to jeste skup predstavnika naroda i reprezenata narodne suverene volje. Potrebno je da se toga dana i na tom mjestu pošalje poruka da smo spremni da uđemo u 21. vijek, da smo spremni da se modernizujemo, da smo spremni da konačno omogućimo istinsku vladavinu prava, slobodnu tržišnu privredu, kao i da svim građanima Republike Srpske, bez obzira na njihovu nacionalnu, vjersku, političku ili bilo koju drugu pripadnost omogućimo punu slobodu da uživaju sva svoja ustavna prava, uz jedino ograničenje da uživanjem svojih prava ne ograničavaju prava drugih građana.
Na toj sjednici Skupštine trebalo bi usvojiti obavezno i smjernice i konkretne rokove za donošenje sistemskih zakona kojima bi bili implementirani ciljevi iz deklaracije, ali i kojima bi se onemogućilo uplitanje politike u zapošljavanja u javnom sektoru na mjestima koja nisu izborna, kojima bi se propisali standardi za rad visokoškolskih obrazovnih institucija, kojima bi se smanjili porezi i doprinosi na plate na ukupan nivo manji od 40% od bruto primanja. Takođe, to bi bila i jedinstvena prilika da Narodna skupština Republike Srpske predstavi svoj plan jednog novog i suštinski unaprijeđenog zakona o javnim nabavkama kojim bi se konačno uveo red u sistem javnih nabavki, kao i novog zakona o porezu na dodatu vrijednost kojim bi se pomoglo privredi, odnosno preduzetnicima. Ovi zakoni su u nadležnosti Parlamentarne skupštine BiH, ali su previše važni da parlament Republike Srpske o njima nema svoj stav u situaciji kad je jasno da ti zakoni moraju da budu modernizovani i usklađeni sa realnim potrebama građana.
Ono što je posebno važno jeste da bi na toj sjednici Skupštine bili prisutni i predstavnici Bošnjaka, Hrvata i ostalih, te da se niko ne bi mogao osjetiti ugroženim na bilo koji način odlukama te sjednice Skupštine. Ta skupština usvojila bi odluke koje bi bile potpuno inspirisane najsavremenijim civilizacijskim vrijednostima, odluke koje bi gledale u budućnost, odluke sa kojima svaki normalan čovjek, ko god da je i kako god se zvao, može da se identifikuje. Na bazi te i takve sjednice Skupštine, kao i na bazi tih i takvih strateških odluka, Narodna skupština bi donijela novi zakon kojim se 9. januar proglašava danom nove, moderne i prosperitetne Republike Srpske, a svi eventualni apelanti i, na kraju krajeva, sam Ustavni sud BiH bi imali ogromne poteškoće da makar i na elementarnom logičkom nivou dovedu u pitanje proslavljanje praznika koji njeguje vrijednosti tolerancije, ideje modernizacije i prosperiteta, kao i načela ljudskih prava i sloboda.
U situaciji kad se Republici Srpskoj osporavaju osnovna identitetska obilježja, kad se ona sama suočava sa objektivnim nefunkcionisanjem sopstvenog sistema, kad nam svaki dan odlaze i mladi ljudi i čitave porodice, kad smo koncipirani na defanzivan način koji je vremenom degenerisao u stanje apatije, cinizma i mržnje, imamo istorijsku šansu da okrenemo list i pokrenemo novu eru Republike Srpske zasnovanu na optimizmu, razvoju, trgovini, inovacijama, saradnji. To je danas ključna obaveza odgovorne politike, a takva politika više nego ikad treba i Republici Srpskoj i svim njenim ljudima.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, kao i na X nalogu.