Film „Kazablanka“ sa Hemfrijem Bogartom i Ingrid Bergman u glavnim ulogama, premijerno je prikazan 26. novembra 1942. Nijemci su ga vidjeli deset godina kasnije, ali cenzurisanog, bez rata, nacista i koncentracionih logora.
Kada je prije 80 godina počeo da se prikazuje, niko nije ni slutio da će „Kazablanka” postati jedan od najuspješnijih filmova u istoriji.
Snimljen je u produkciji Vorner Brosa juna i jula ratne 1942. u SAD, skoro isključivo u studiju, i koštao je milion dolara. 1944. je bio nominovan za osam Oskara, osvojio je tri: za najbolji film (Hal B. Valis), najbolju režiju (Majkl Kertis) i najbolji adaptirani scenario (Džulijus i Filip Epštajn, Hauard Koh).
Film je zasnovan na drami Mareja Berneta i Džoan Alison iz 1940. „Svi dolaze kod Rika" (Everybody Comes to Rick's), koja nije bila igrana u pozorištu prije nego što je ekranizovana. Autori su dramu napisali poslije putovanja po Evropi 1938. u okviru kojeg su bili i u Beču poslije anšlusa, dakle u vrijeme kada su nacisti već uveliko bili na vlasti, vršili teror i pogrom jevreja.
„Kazablanka” govori o emigrantima iz Evrope koji su pobjegli od nacističkog režima u sjevernu Afriku, tada pod Višijevom Francuskom. Da bi se zaobišla odbojnosti polovine Amerikanaca prema Jevrejima, porijeklo većine izbjeglica se ne pominje - a ni riječ Jevreji. Pritom su većina statista i glumaca i sami bili izbjeglice iz Evrope i dijelom Jevreji.
U lučkom gradu Kazablanci se sastaju u lokalu „Rikov američki kafe" nadajući se da će se domoći viza i otputovati u neutralni Lisabon, a odatle brodom do Sjedinjenih Država.
U toj atmosferi se odvija i ljubavna priča između Amerikanca Rika (Hemfri Bogart), vlasnika istoimenog noćnog kluba, bivšeg španskog borca i kako sam kaže, pijanca - i Ilze Lund (Ingrid Bergman), supruge čuvenog pripadnika češkog pokreta otpora Viktora Lasla, koji je u bjekstvu od nacista.
Film i stvarnost
Vorner Bros je bio jedini holivudski studio koji se od početka rata u svojim filmovima otvoreno pozicionirao protiv Hitlera i nacista - i lobirao za ulazak SAD u rat. Jer, SAD su se držale po strani, sve dok im 7. decembra 1941. Japanci nisu bombardovali bazu Perl Harbur na Havajima. Japanu je objavljen rat, a Japan, Njemačka i Italija su odgovorili svojom objavom rata. SAD su 1. januara 1942. pristupile antihitlerovskoj koaliciji Velike Britanije i Sovjetskog Saveza.
Početkom novembra 1942, na obalu sjeverne Afrike, tada još francuskih kolonija Alžira i Maroka, iskrcali su se britanski i američki vojnici - a lučki grad Kazablanka iznenada je dospio na naslovne stranice.
Vorner Bros je očigledno želio da iskoristi tu ogromnu pažnju i - na brzinu, ispočetka samo u jednom bioskopu u Njujorku, počeo sa projekcijom istoimenog filma, mada je to trebalo da se desi par mjeseci kasnije.
Film Kazablanka i dvoje glavnih glumaca doživljavaju nevjerovatan uspjeh. Ipak, Ipak, Vorner Bros nije dopustio prikazivanja u bioskopima širom SAD - to je krenulo tek 23. januara 1943.
Za to je postojao politički razlog. Jer, tokom Drugog svjetskog rata Kazablanka nije bila samo stjecište ratnih izbjeglica, već i mjesto tajnog susreta predsjednika SAD Ruzvelta i britanskog premijera Čerčila od 14. do 24. januara 1943. Staljin je odbio da učestvuje, a prisutan je bio i Šarl de Gol. Tajni sastanak u Kazablanki imao je za cilj da koordiniše i pogura vojne operacije saveznika u Evropi - na njoj je dogoveno da se Drugi svjetski rat može završiti samo uz bezuslovnu kapitualciju Njemačke.
Pošto su Ruzvelt i Džek Vorner bili prijatelji, moguće je da je Vorner Bros sačekao da se konferencija skoro privede kraju pijre nego što je „Kazablanku" lansirao u sve američke bioskope.
U zapadnoj Nemačkoj - cenzurisana verzija
Njemačka filmska publika je mogla da vidi „Kazablanku" tek 1952. sedam godina po završetku rata – ali i tada u cenzurisanoj verziji, skraćenoj za 25 minuta.
U ovoj verziji nema nacista i Drugog svjetskog rata. Kazablanka je bila obična romansa, a ne film protiv nacista i kolaboratorskog Višijevskog režima. A od Čeha Viktora Lasla postao je Norvežanin Viktor Larsen - koji nije bio član pokreta otpora i bjegunac iz koncentracionog logora, već atomski fizičar, koji je pobjegao iz zatvora zahvaljujući misterioznom delta zračenju koje je izumeo i kojeg ne love nacisti - već interpol.
Tek 5. oktobra 1975. javni servis ARD je emitovao neskraćenu i novosinhronizovanu verziju koja je poznata do danas.
Prema Norbertu F. Peceltu, autoru knjige „Kazablanka 1943” (2017), njemački ogranak Vorner Brosa, koji je skratio film, očigledno nije htio da podsjeti Zapadne Nijemce na njihovu nacističku prošlost usred ekonomskog čuda.
Film je prvi put prikazan na televiziji u Istočnoj Njemačkoj 6. septembra 1983. godine, navodi DW.
Od premijere u SAD-u prije 80 godina, film je stekao kultni status. Mnogi ljubitelji filma i dalje pamte Bogarta i Ingrid Bergman prvenstveno kao Rika i Ilzu. A svima je poznata rečenica iz Casablance, bez obzira da li su gledali film ili ne. U jednoj od najdirljivijih scena u istoriji filma, Rik šapne svojoj Ilzi: „Gledam te u oči, mala."
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, kao i na X nalogu.