Naučnici se već dugo slažu da je Mjesec nastao kada je protoplanta Teja pogodila Zemlju u njenim začecima poslije velikog praska prije oko četiri i po milijarde godina. Tim naučnika sada ima neobičnu hipotezu da se Tejini ostaci mogu naći u dva sloja stijena veličine kontinenta sakrivenih duboko ispod Zemljine kore.
Pored objašnjenja nastanka Zemljinog satelita, hipoteza o protoplaneti Teji objašnjava i činjenicu da je Zemljino jezgro veće nego što bi se očekivalo za nebesko tijelo ove veličine, zato što su se jezgra i kora obje planete pomiješala.
Duboko ispod Zemljine kore na području od više hiljada kilometara oko zapadne Afrike i Tihog okeana skrivaju se dvije ogromne ploče gustih stijena koje već decenijama zbunjuju seizmologe i astronome.
Naučnici su i ranije pretpostavljali da postoji veza između ovih struktura, službeno poznatih pod nazivom "veliki predjeli niske brzine smicanja" (Large low-shear-velocity provinces) i Mjeseca, ali je većina smatrala da su to ožiljci koji su nastali poslie udara Teje, a ne dijelovi drevnog vanzemaljskog svijeta.
Međutim, sve je više dokaza da se u stvari radi o Tejinim ostacima. Prema teoriji sudara dviju protoplaneta koja je razvijena sedamdesetih godina, naučnici su smatrali da je u našu planetu udarilo tijelo veličine Marsa ili manje. Prema nedavnom istraživanju astrofizičara Stivena Deša sa Univerziteta u Arizoni, Teja je bila približno velika kao Zemlja.
"Zapažene strukture su najmasivnije oblasti u Zemljinoj kori, a seizmički talasi koji nastaju poslije potresa naglo usporavaju kada naiđu na te slojeve, što pokazuje da su oni dosta gušći i različitog hemijskog sastava od okolnog stijenja", objašnjava profesor Đan Juan, piše časopis Sajens.
Ključ rješenja nađen u vodonikovim izotopima
Ovi slojevi su mogli nastati i Zemljinog iskonskog okeana magme, a možda su to guste mase prvih stijena koje su se formirale na zemljinoj kori koje su preživjele sudar poslije koga je nastao Mjesec. Ali na osnovu novih izotopskih dokaza i istraživanja, profesor Juan vjeruje da su ovo ostaci drevne protoplanete.
Kada su Deš i njegove kolege analizirali kamenje doneseno sa Mjeseca, u njemu su našli manje količine vodonika i deuterijuma, težeg izotopa vodonika. Odnosno, u uzorcima sa Mjeseca je bilo mnogo više lakših izotopa vodonika nego u stijenama sa Zemlje.
Da bi imala toliki nivo lakšeg vodonika, Teja je morala da bude masivnija i prilično suva, jer bi veća količina vode, koja je prirodno obogaćena teškim vodonikom, povisila ukupni nivo deuterijuma. Tako suva, velika protoplaneta imala bi jezgro sa manjim procentom gvožđa i koru koja je bogata tim metalom koji je dva do tri odsto gušći od Zemljinog.
Nedostaju uzorci sa Mjeseca
Profesor Juan je, i prije nego što je saznao za Dešove procjene gustine, napravio model koji objašnjava sudbinu Teje. Prema njegovom modelu, Tejina jezgro se poslije sudara stopilo sa Zemljom, a stijene njene kore, koje su gušće od Zemljine, preživjele su i ostale zarobljene u blizini jezgra.
Uglavnom, njegov model se savršeno podudario sa Dešovim dokazima o deuterijumu.
Deš je naveo da bi njegov tim mogao da testira ovu hipotezu na osnovu geohemijskih sličnosti između vulkanskih ostrva i stijena iz Mjesečeve kore. Ali nijedan od uzoraka iz misije "Apolo" nije bio dio Mjesečeve kore, što je jedan od razloga zašto naučnice nastoje da prikupe uzorke iz najvećeg Mjesečevog kratera.
Nasa i Kina planiraju da na to područje pošalju rovere i pokušaju da prikupe uzorke.
Da li su dijelovi Teje zarobljeni ispod Zemljine kore
Ako ostaci Teje zaista počivaju duboko ispod Zemljine kore, možda i nisu jedini. Seizmolozi sve češće bilježe male, ali izuzetno guste slojeve stijena promjera tek nekoliko stotina kilometara, ali najčešće u blizini "velikih predjela niske brzine smicanja". Možda se radi i o potonulim ostacima jezgra bogatog gvožđem i iz drugih minijaturnih planeta koje su se u davnoj prošlosti sudarile sa Zemljom.
Na osnovu ovog modela koji su izradili naučnici sa Univerziteta u Arizoni, Teja je u stvari samo jedan od leševa koji je završio u planetarnom groblju unutar naše planete.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, kao i na X nalogu.