BEOGRAD - General Svetko Kovač, bivši direktor Vojnobezbjednosne agencije (VBA), nedavno je objavio knjigu "Oficir s pet dosijea", istinitu priču o oficiru Dimitriju Cvetkoviću čiji je profesionalni put, dok je obavljao posao u veoma turbulentnom vremenu, pratilo pet službi bezbjednosti.
General je prije nekoliko dana završio i scenario za dokumentarno-igranu seriju "Tajne službe Srbije" koja će uskoro početi da se emituje na RTS-u.
U intervjuu za "Politiku", Svetko Kovač govorio je o svojoj knjizi i seriji, ali i o aktuelnim špijunskim aferama, radu obavještajnih službi, atentatima na kralja Aleksandra Obrenovića, kralja Aleksandra Karađorđevića, premijera Zorana Ðinđića.
"Kada sam pisao tekst o dosijeima službi bezbednosti naišao sam na jedan dosije koji mi je privukao pažnju jer su se u njemu nalazila razna dokumenta nekoliko službi, među kojima četničkog i partizanskog pokreta, Gestapoa, Abvera i KOS-a. Bilo mi je interesantno da otkrijem ko je bio čovek koji je imao pet dosijea", objašnjava Kovač.
Nastavljajući da istražuje arhivsku građu u Vojnom arhivu, Istorijskom arhivu Beograda, Britanskom nacionalnom arhivu u Londonu, u privatnim i porodičnim zbirkama, došao je do mnogih zanimljivih podataka, ne samo o Dimitriju Cvetkoviću, nego i o drugim oficirima koji su imali sudbinu sličnu njegovoj.
"Među tim podacima su se krili detalji koji su verno opisivali jedno istorijski veoma bitno vreme prelomljeno kroz sudbinu malog čoveka", ističe general.
Zoran Cvetković, sin glavnog junaka Dimitrija, ispričao je na promociji detalj za koji, kako kaže, nije prije toga znao, a odnosi se na njegov razgovor s nastavnikom predvojničke obuke koji je bio penzionisani oficir i poznanik njegovog oca.
"Pitao ga je šta mu je otac bio u ratu, a Zoran je odgovorio da je bio komandant Drugog valjevskog partizanskog odreda. Nastavnik se samo osmehnuo bez reči. Tek kada je u pripremi pisanja ove knjige saznao da mu je otac u stvari bio komandant Drugog valjevskog četničkog odreda, shvatio je zbog čega se nastavnik osmehnuo. Zbog toga je prvo s nestrpljenjem pročitao deo "Četnički dosije"", kaže Kovač.
Knjiga "Oficir s pet dosijea" govori i o unutrašnjim sukobima i podjelama, moralnim i drugim životnim dilemama ne samo u toku Drugog svjetskog rata, nego i poslije, sukobljenim ideologijama, političkim sumnjičenjima - koja su znatno uticala na život ljudi.
"Ako postoji poruka ove knjige, onda je to besmisao podela i sukobljavanja, naročito zbog toga što se danas, posle toliko godina, delimo i mrzimo jer su naši preci bili u četnicima ili partizanima, ili zbog ideološke isključivosti i zaslepljenosti, koje su bile posledica ratnih sukoba i pobede jedne ideologije nad drugom", objašnjava general.
Serijal "Tajne službe Srbije" koji će se uskoro emitovati na RTS-u ima 20 epizoda u kojima se govori kako su nastale, kako su se razvijale i kakvu su ulogu službe bezbjednosti Srbije imale u nekim prelomnim istorijskim trenucima.
Obuhvataju vreme od Karađorđa Petrovića i Miloša Obrenovića do kraja osamdesetih godina prošlog vijeka.
"Govorimo i o periodu kada nisu postojali specijalizovani organi koji su se bavili bezbednosnom problematikom, ali je ta vrsta poslova bila vrlo razvijena i u vreme Karađorđa i Miloša", otrkiva Kovač.
Ubistvo kralja Aleksandra Obrenovića je, prema njegovim riječima, posebno tragično imajući u vidu da je on imao najavu da se sprema atentat na njega, ali ga nije spriječio.
"Kada je krajem 1901. godine dobio podatke o zaveri, kralj Aleksandar je naredio istragu koja nije dala nikakve rezultate. Upravnik grada Beograda Božidar Maršićanin je krajem 1902. i početkom 1903. godine upozorio kralja da se u vojsci kuje zavera protiv njega i da se sprema atentat. Tri dana pre Majskog prevrata ruska tajna policija je vrlo ozbiljno upozorila kralja o zaveri protiv njega", govori general.
Uprkos otkrivenim saznanjima, u noći između 28. i 29. maja 1903. godine, atentat nije sprečen i grupa zavjerenika je zvjerski ubila kralja Aleksandra i kraljicu Dragu.
Tada je stvorena, kako ističe Kovač, jedna tipska slika o Srbiji i Srbima kao kraljeubicama, a "Evropa nam to nikada nije zaboravila."
"Službe bezbednosti Kraljevine Jugoslavije došle su do preciznih podataka o pripremama za atentat na jugoslovenskog kralja. Pratile su kretanje atentatora i o svemu upoznale francusku policiju i francuske službe bezbednosti", kaže i dodaje da je iskusni jugoslovenski obavještajac Vladeta Milićević imao svoje izvore u vrhu ustaškog pokreta i zahvaljujući tome otkrio je plan za izvršenje atentata na kralja Aleksandra u Zagrebu 17. decembra 1933, koji je zahvaljujući tome izbjegnut.
Iako se takođe sve znalo, atentat u Marselju, trvdi, nije spriječen prvenstveno zbog "grubih propusta francuskih službi bezbednosti i policije, zbog čega verovatno taj dosije još nije otvoren."
"Stručnjaci tvrde da su iz originalnog video-snimka ubistva kralja u Marselju isečeni neki delovi filma i tek kada se otvori ta arhivska građa moći će da se donese zaključak o propustima francuske strane, ali i neposrednoj umešanosti mađarske i posebno italijanske službe bezbednosti."
Svemu ovome je prema mišljenju Kovača, znatno doprinijela paraliza obavještajno-bezbjednosnog sistema Srbije koji je formalno postojao, ali u praksi nije funkcionisao.
"Tek posle ubistva Ðinđića analizirano je kako je funkcionisala fizička, tehnička i kontraobaveštajna zaštita. Da je to urađeno pre ubistva, možda bi ono bilo sprečeno", zaključuje Kobač ističući značaj kontraobaveštajne zaštite za koju su odgovorne službe bezbednosti koje prve moraju da otkriju indikatore takve pretnje i "da posebno postoje konkretne pripreme za izvršenje atentata ili nekog drugog terorističkog akta".
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, kao i na X nalogu.