BEOGRAD - Navršava se 18 godina od pogroma, svojevrsne "Kristalne noći" nad Srbima na Kosovu i Metohiji, 17. i 18. marta 2004. godine.
Bio je to zapravo drugi veliki pogrom koji su Albanci počinili, posle bombardovanja Srbije, odnosno SRJ 1999. godine.
Tokom juna 1999, pored prisustva međunarodnih snaga, izgnano je približno četvrt miliona Srba i drugih nealbanaca.
U talasu nasilja nad Srbima, njihovom imovinom, hramovima i spomenicima, marta 2004, sa Kosova i Metohije proterano je 4.012 Srba.
Ogromna većina se nikada nije vratila u svoje domove.
Tokom nasilja na KiM 17. i 18. marta 2004. ubijeno je najmanje 27 osoba, od kojih 16 Srba, dok je 11 Albanaca život izgubilo u obračunu s pripadnicima međunarodnih snaga bezbjednosti.
Takođe, povrijeđene su stotine Srba, kao i desetine pripadnika međunarodnih snaga koji su se sukobili s lokalnim Albancima štiteći napadnute i njihovu imovinu i hramove. Uništena su i 72 vozila UN.
Tokom ta dva dana porušeno je koliko se zna 935 srpskih kuća i zapaljeno 35 vjerskih objekata, uključujući 18 spomenika kulture, među kojima i crkva Bogorodice Ljeviške u Prizrenu.
Crkva je docnije djelimično obnovljena, prva liturgija u njoj služena je šest godina potom, ali tragovi devastacije i požara nisu otklonjeni.
Godine 2006. stavljena na listu spomenika pod zaštitom UNESCO-a.
Taj hram, jedan od najreprezentativnijih spomenika srednjovekovne Srbije, episkopsko središte srpske crkve u srednjem vijeku, posebno raskošnu formu dobio je u vrijeme kralja Milutina (1282-1321), mada je i ranije bio arhijerejsko središte prizrenskog episkopa srpske crkve.
Prema podacima Eparhije raško-prizrenske SPC, iz aprila 2004, ukupan broj uništenih crkvenih zgrada tokom pogroma marta 2004. je bio blizu stotinu.
Uništene su nebrojene freske, ikone, crkvene relikvije.
Prema procjenama UNMIK-a, na 33 lokacije u pogromu učestvovalo je više od 50.000 Albanaca.
Posebna meta bili su duhovno nasljeđe i hramovi srpskog naroda.
Spaljen je manastir Devič kod Srbice, konaci manastira Svetih Arhangela kod Prizrena.
U Prizrenu je osim Bogorodice Ljeviške, uništena crkva Svetog Ðorđa, kao i Prizrenska bogoslovija i središte episkopije u Prizrenu.
Protesti Albanaca započeli su u južnom dijelu Kosovske Mitrovice, nakon čega su uslijedili oružani napadi na Srbe u sjevernom dijelu grada.
Intervenisali su pripadnici KFOR-a, s ciljem obuzdavanja napada.
U Mitrovici su pale i prve žrtve, Borivoje Spasojević i Jana Tučev. Jedan pripadnik KFOR-a je teško ranjen.
Uslijedili su napadi na Srbe u Čaglavici i drugim naseljima u rejonu Prištine.
Teror se potom proširio i na druge dijelove Kosova i Metohije, na Lipljan, Gnjilane, Uroševac, Prizren.
Bez Srba su ostali Kosovo polje, Obilić, Plemetina, Svinjare, a u Bijelom polju kod Peći zapaljeno je svih 28 povratničkih kuća i parohijski dom.
Povod ili izgovor za pogrom bila je kampanja tamošnjih albanskih medija prema kojoj su lokalni Srbi optuženi da su psima natjerali preko rijeke Ibar grupu dječaka Albanaca iz sela Čabar kod Zubin Potoka, pri čemu je došlo do utapanja djece.
Medijska kampanja je bila utemeljena na neosnovanoj konstrukciji.
Istraga UNMIK policije utvrdila je da su optužbe bile lažne, a portparol međunarodne policije Neradž Sing izjavio je tada da su "preživjeli dječaci poslije tragedije bili pod jakim pritiskom albanskih novinara i političara da optuže Srbe iz susjednog sela". Međunarodni tužioci i sudije na Kosovu i Metohiji procesuirali su sedam slučajeva uništavanja crkava i 67 osoba je osuđeno.
Pogrom albanskih ekstremista nad Srbima 17. i 18. marta 2004. na Kosovu i Metohiji osudili su Savjet bezbjednosti UN, kao i Evropska unija.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, kao i na X nalogu.