DAMASK - Nakon pada režima Bašara al-Asada u decembru 2024. godine, Sirija je ušla u period duboke političke nestabilnosti, što je dovelo do stvaranja novih političkih i vojnih entiteta koji su se borili za prevlast u zemlji.
U tom kontekstu, pojavio se i Sirijski narodni otpor (SPR), neo-Ba'atistička pobunjenička grupa koja se protivi novoj prelaznoj vladi predvođenoj ekstremističkom džihadističkom grupom, Hajat Tahrir al-Šam (HTS).
Neo-Ba’atistička ideologija podrazumijeva obnavljanje i prilagođavanje starih Ba’atističkih principa koji su bili implementirani za vrijeme vladavine Sadama u Iraku i Asada u Siriji.
Originalni Ba’atizam bio je zasnovan na kombinaciji arapskog nacionalizma, socijalizma i pan-arapske solidarnosti, a krajnji cilj bilo je ujedinjenje arapskih zemalja i stvaranje jedinstvene arapske države pod centralizovanom vlasti.
Savremeni neo-Ba’atizam u Siriji je u većoj mjeri zasnovan na nostalgiji i reakcionarnoj želji pripadnika Asadovog režima da ponovo zauzmu pozicije moći nego što je ideološki odan idejama pan-Arapskog socijalizma.
Glavni ciljevi SPR, kao stožera ove ideologije, jesu ponovno uspostavljanje jake centrističke vlasti kakva je bila za vladavine porodice Asad kao i povratak suštinske moći u ruke vojnog establišmenta sastavljenog od starih Ba’atista.
Njihova borba je reakcionarna, ali i zaštitnički nastrojena prema manjinskim grupacijama koje trenutno doživljavaju teror od HTS-a, među kojima su prvenstveno Alaviti - vjerska grupa kojoj je pripadala i porodica Asad i čiji su sljedbenici dominirali Sirijom za vrijeme njihovog režima.
Režim porodice Asad srušen je u decembru 2024. godine, što je označilo početak novog perioda političkog previranja.
Prelazna vlada, HTS nastojala je da ujedini Siriju pod svojom kontrolom i stvori centralizovanu vlast koja bi eliminisala preostale frakcije i obezbijedila sigurnost u zemlji.
Međunarodna zajednica je oprezno posmatrala razvoj situacije, a pitanje o tome da li je moguća demokratizacija Sirije pod vođstvom bivšeg džihadiste postalo je tema broj jedan u svjetskim medijima.
Uprkos najavljivanoj toleranciji i inkluziji svih društvenih grupa u dijalog oko budućnosti Sirije, lider HTS Ahmed Al Šara, odlučio je ipak da svoju predsjedničku funkciju obavlja diktatorski i represivno.
Iako je cilj njegovog tranzicionog predsjedništva bio da ujedini sve frakcije pod "isti krov" i sačuva jedinstvo države, ostaci Asadove armije i njihovi saveznici iz zapadnog dijela zemlje odlučili su da pruže otpor. SPR je nastao krajem decembra 2024. godine od ostatka sirijske armije a njihov proklamovani cilj je da se bore protiv tranzicione vlade, Izraela i Amerike.
Ubrzo su dobili podršku vojnih grupacija Hezbolaha koji su ostali obezglavljeni u Siriji, kao i njihovih glavnih finansijera Iranske revolucionarne garde i režima u Teheranu.
Padom Asada, Iran je izgubio velikog saveznika u svom geopolitičkom nadmetanju sa Izraelom i Saudijskom Arabijom, pa je podrška SPR jedan od načina da se destabilizuje tranziciona vlada koja je neprijateljski nastrojena prema Iranu i šiitima generalno.
Takođe, zauzimanje teritorija na zapadu Sirije od strane pro-iranskih snaga bi bio veliki geostrateški dobitak za režim u Teheranu jer bi odatle mogli da snabdijevaju šiitske milicije u Libanu i imaju direktnu teritorijalnu liniju ka Izraelu.
Pored toga, SPR teži da ostvari svoj politički legitimitet predstavljajući se kao zaštitnik manjinskih grupa koje su se našle na meti nove tranzicione vlade i HTS - šiita, Alavita, Druza i Hrišćana.
U toku samog građanskog rata, HTS i njegova ranije reinkarnacija, Al-Nusra Front, vršili su stravične zločine nad ne-sunitskom populacijom u istočnoj Siriji, uništavajući takođe i hrišćanska i šiitska kulturna dobra.
Prema izvještajima, više od 500 civila ubio je HTS na teritoriji Alepa i provincije Dara.
Tokom borbi u 2024. godini, HTS je bio optužen za brojne napade na civilne objekte, uključujući bolnice, škole i stambene zgrade, što je dodatno pogoršalo humanitarnu situaciju u zemlji.
U decembru 2024. godine, SPR je izveo nekoliko napada na snage HTS-a u Latakiji, a ubrzo nakon toga, napadi su se proširili na druge dijelove Sirije, uključujući Homs, Daru i Tartus.
Tokom tih napada, SPR je koristila podršku boraca povezanim sa Hezbolahom, što je dodatno podstaklo međunarodne zabrinutosti zbog duboke regionalne povezanosti organizacije.
U naredna dva mjeseca SPR je izvršio niz napada i zasjeda protiv nove sirijske vojske, a vojnici HTS su uzvratili jednakom mjerom.
Eskalacija nasilja počinje u martu 2025. godine kada HTS vrši ofanzivu u okolini Latakija, uz helikopterske vazdušne napade.
Takođe, izvještaji govore o tome da su vojnici tranzicione vlade pobili više od 700 alavitskih civila u nekoliko dana u okolini Latakije.
Ubistva su izvedena strijeljanjem, a tijela su ostavljena na ulicama u nekim područjima.
U izvještajima se navodi da su se tijela civila nalazila na ulicama ili su bila ostavljena neukopana u domovima i na krovovima zgrada, a tokom bjekstva stanovnici nisu smjeli da uklone tijela svojih ubijenih rođaka.
Nasilje je obuhvatilo pljačkanje imovine, paljenje kuća i slučajeve gdje su napadači provjeravali identitete Alavita prije nego što su ih ubili.
Takođe, spominju se strani borci i militanti iz susjednih sela i gradova, koji su učestvovali u napadima.
Prema podacima Sirijske opservatorije za ljudska prava, ukupno je ubijeno 1.018 ljudi, uključujući 125 članova sigurnosnih snaga i 148 boraca lojalnih Asadu, prenosi Nova.
Organizacije kao što je Međunarodni komitet Crvenog krsta pozvale su na bezbjedan pristup humanitarnih radnika, dok su se stanovnici i porodice Alavita suočavali sa teškim okolnostima, bježeći u susjedni Liban.
Privremeni predsjednik Sirije Ahmed Al Šara optužio je Asadove preostale snage za pokušaj izazivanja sektaškog sukoba i obećao istragu kako bi se odgovorni priveli pravdi. Vlada je najavila osnivanje nezavisne komisije za istragu zločina.
Međunarodna zajednica osudila je nasilje. SAD su okrivile "radikalne islamističke teroriste", dok je EU pozvala na zaštitu civila i poštovanje međunarodnog humanitarnog prava.
Strane sile, uključujući Tursku i Iran, razmijenile su optužbe za destabilizaciju Sirije, dok su satelitski snimci pokazali gomilanje civila ispred ruske vojne baze u Latakiji u potrazi za zaštitom. Al Šara je priznao da će posljednji događaji otežati napore za ujedinjenje Sirije, ali je obećao da će "ispraviti situaciju koliko god je to moguće."
Ovi događaji i dalji razvoj situacije će neminovno uticati na međunarodnu percepciju HTS-a i SPR-a i potencijalnu podršku drugih aktera.
Na jednoj strani, HTS je postao simbol represije izazivajući međunarodnu zabrinutost zbog nasilnih metoda i targetiranja manjinskih grupa i civila.
S druge strane, SPR, iako djeluje kao zaštitnik manjinskih grupa, suočava se sa kritikama zbog odanosti starom režimu i povezivanja sa pro-iranskim milicijama, što dodatno komplikuje njegovu međunarodnu reputaciju.
U kontekstu geopolitičke dinamike, podrška Irana ovom pokretu čini SPR relevantnim faktorom u regionalnim sukobima, dok istovremeno otežava diplomatske napore za stabilizaciju Sirije.
U isto vrijeme, da li će HTS nastaviti da uživa, makar prećutnu, podršku Zapada i ostatka arapskog svijeta, zavisi od načina na koji će se sukobi dalje odvijati.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, kao i na X nalogu.