U okruženju koje pristaje nekoj staroj ruskoj bajci, na sjeveroistoku Rusije, leži jezero Onjega, a u njemu ostrvo Kiži, okruženo s nekoliko hiljada minijaturnih ostrva, od kojih mnoga imaju prečnik manji od dva metra. Najvažniji dragulj ostrva Kiži je Preobraženjska crkva, monumentalna drvena građevina sagrađena po ruskim tesarskim normama bez ijednog zakucanog eksera.
Crkva Isusovog Preobraženja (церковь Преображения Господня) je izgrađena 1714. godine unutar palisadnih odbrambenih zidina, a ubrzo je dodat i zvonik, čime je završeno oblikovanje pogosta. Crkva Preobraženja stoji na tri stuba, visoka je 37 metara i ima jedinstvene 22 lukovičaste kupole.
Prva crkva koja je podignuta poslije požara, i najstarija na ostrvu, je crkva Pokrova Bogorodice (церковь Покрова Богородицы) iz 1694. godine, koja je bila u funkciji i grijana tokom cijele godine. Obnovljena je 1764. u današnji oblik s devet kupola, a iznutra je ukrašena ikonama lokalnih umjetnika iz 17. i 18. vijeka.
Najstarija crkva na ostrvu je crkva Uskrsnuća sv. Lazara (1390), koja je prenesena iz manastira Murom u Pudožu. Mala crkva je pravougaona i visoka samo tri metra u srednjem, višem dijelu s tornjićem, prečnika je 9x3 metra i ima izvorni ikonostas od 17 ikona naslikanih od 16. do 18. vijeka.
KIŠKI POGOST
Kompleks Kiški pogost upotpunjuju osmougaoni drveni zvonik, najstarija ruska vjetrenjača i Muzej arhitekture u drvetu na otvorenom. Od 1990. godine ostrvo Kiži se nalazi na listi svjetske baštine UNESCOa.
Kiški pogost se prvi put spominje kao dio moskovske kneževine u spisima iz 15. vijeka, kada su na njemu živjeli doseljenici iz Novgoroda. Na ostrvu dugom sedam kilometara i širokom 500 metara sijali su žito, uzgajali stoku i lovili ribu. Ostrvo prekriveno crnim ugljenim šungitom počelo je da privlači zanatlije, koje su kiškom crnicom ili aspidnim kamenom bojili artiljerijsko oružje. Iako veoma malo, ostrvo je bilo bogato rudama bakra i gvožđa, pa u 17. vijeku na njemu Semjon Gavrilov gradi fabriku.
Kiži je u to vrijeme mogao da postane značajna industrijska oblast, ali to njegovi stanovnici nisu željeli. U 18. vijeku, kada je potražnja za kiškim noževima bila na vrhuncu, Kižani su podigli ustanak da bi spriječili gradnju fabrike noževa, koja bi zadovoljila zahtjeve tržišta, pod kojim su posrtale male seoske manufakture, gdje su se pravili čuveni noževi koji se ne tupe i ne rđaju.
Ipak, Kiži je stekao svjetsku slavu, ne zahvaljujući noževima i rudnom bogatstvu, već kao spomenik strukturnog inženjerstva u drvetu. Muzej na otvorenom sadrži 89 drvenih atrakcija: stare svetinje i kuće, vjetrenjače i skladišta, sprave za miješanje i prosijavanje stočne hrane i stalke za sušenje voća i povrća tradicionalnim tehnikama. Dragulj ovog muzeja je crkva Preobraženja Gospodnjeg, visoka 37 metara sa 22 kupole. Njen oltar je položen 6. juna 1714. godine, a sagrađena je na zgarištu svoje prethodnice, koju je spalio grom. Imena graditelja nisu poznata, ali legenda kaže da je glavni neimar cijelu konstrukciju isklesao jednom sjekirom, a onda je bacio u jezero s riječima: "Više te nijedan posao neće biti dostojan".
Crkva Pokrova Bogorodice, iako je starija od nove Preobraženjske crkve, liči na njen eho, skromnija je i visoka 32 metra, sa devet kupola. Obje crkve krase ikonostasi karakteristični za pravoslavne bogomolje ruskog sjevera, gdje se motivi nadovezuju jedan na drugi. U 19. vijeku, na strukturama i ikonostasima crkava urađene su prepravke, ali kako nisu bile u duhu originalne građevine, prepoznatljiv izgled im je vraćen polovinom 20. vijeka.
Monumentalni zvonik, visok 30 metara, renoviran je prvi put 1862. godine, pa ponovo 1874. i 1900. godine. Drveni ram oko osnove veličine 6x6 metara napravljen je od istog drveta kao i crkve, od bora, omorike i jasike. Iznad kvadratne osnove podiže se zvonik smješten u ram oblika osmougla, pokriven piramidalnim krovom na stubovima. Na vrhu krova zvonika je krst. Nakon obnove zvona su utihnula za narednih 60 godina, jer je 1929. godine zabranjeno udaranje u crkvena zvona. Tek krajem 20. vijeka, 1989. godine, odjeknulo je svih 12 zvona, devet originalnih i tri nova, koja su dodata tokom posljednje obnove.
Značaj arhitektonskog blaga ostrva Kiži zapažen je tokom 19. vijeka, kada je posljednji krunisani ruski car Nikola II kupio sliku "Na dalekom sjeveru" (1911), na kojoj je pejzaž Kižija ovjekovječio slikar Jegoš Šlugejt.
Na Kiži je prenijeto 68 građevina, od kojih je istorijski najznačajnija crkva Uskrsnuća Lazarevog iz 14. vijeka. Uz moskovski Kremlj i istorijski centar Sankt Peterburga, Kiški pogost predstavlja najznačajniji spomenik ruske istorije na listi svjetske baštine UNESCOa.
Na Kiži se stiže iz Petrozavodska, glavnog grada Republike Karelije, na sjeverozapadu Rusije, najčešće modernim hidrogliserima. Vožnja traje oko 90 minuta i košta nešto više od 30 evra. Ulaznica na Kiži za Ruse iznosi simboličnih evro i po, a za strance nešto manje od 10 evra.
POGOST
Stara istočnoslovenska riječ "pogostja" nekada je označavala administrativnu ili teritorijalnu oblast koja je obuhvatala nekoliko sela. To značenje je do danas zadržala u finskom i litvanskom jeziku, pretežno u oblastima gdje kao većinsko stanovništvo žive pravoslavni hrišćani. U modernom ruskom jeziku pogostima se nazivaju ruralne oblasti ili mjesta izdvojena od naseljenih, na kojima su smještena stara groblja s crkvom.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, kao i na X nalogu.
