Na današnji dan, 12. oktobra 1492, dogodilo se jedno od najvećih otkrića u istoriji svijeta. Kristifor Kolumbo i njegovi moreplovci nakon duge plovidbe okeanom ugledali su obale Novog svijeta.
Kristifor Kolumbo bio je italijanski istraživač i trgovac koji je preplovio Atlantski okean i doplovio do Amerike 1492. godine pod zastavom Kastilje, a s odobrenjem kraljice Izabele I.
Čvrsto je vjerovao je da je zemlja okrugla (iako nije znao koliko je velika), i da će, ploveći na zapad, doploviti do Indije.
Mnogi sumnjaju (iako za to nema mnogo dokaza) da Kolumbo nije bio prvi Evropljanin koji je doplovio do Amerike. Tako postoji jedna hipoteza da su vikinzi iz sjeverne Evrope doplovili do Amerike u 11. vijeku i osnovali malo naselje kod L'Anse aux Meadowsa (od kojeg nema ni traga). Neki istoričari smatraju da je nepoznati moreplovac preplovio Atlantski okean prije Kolumba i da je njegova informacija bila osnova Kolumbovih tvrdnji. A postoje i mnoge druge teorije o ekspedicijama raznih ljudi i naroda do Amerike prije Kolumba.
Kolumbo se na današnji dan prije 527 godina iskrcao u Bahami i kasnije je istraživao većinu Karipskog mora, uključujući Kubu i Hispaniolu, kao i obalu Srednje i Južne Amerike. Nikad nije došao do današnjih Sjedinjenih Američkih Država, ali mnogi Amerikanci smatraju da je on bio prvi Evropljanin koji je došao do Amerike i slave Kolumbov dan, državni praznik, 12. oktobra.
Za razliku od putovanja vikinga, rezultati Kolumbovih putovanja bili su brzo i trajno priznanje postojanja Novog svijeta od strane Evropljana.
Kolumbo je i dandanas kontroverzan istorijski lik. Neki smatraju da je bio odgovoran, direktno ili indirektno, za smrt mnogo miliona starosjedilačkih naroda, evropsko iskorištavanje Amerike i ropstvo u Karipskom moru. Drugi smatraju da je bio izuzetno važan i pozitivan lik koji je dao ogromni doprinos evropskoj ekspanziji i kulturi. A italijanski Amerikanci ga slave kao ikonu njihovog porijekla.
Porijeklo i lik pronalazača
Istoričari najvećim dijelom smatraju da je Kolumbo rođen u Republici Đenovi, u dijelu današnje Italije, mada postoje razna nagađanja o njegovom rodnom mjestu. Neki smatraju da je katalonskog, galicijskog ili portugalskog porijekla. Otac mu je bio Domeniko Kolumbo, tkač i trgovac, pripadnik srednje klase, a majka Suzana Fontanarosa. Dio dokumentovane istorije o njegovom životu kreće od 1476. godine, kada je stigao na portugalsku obalu kao žrtva brodoloma u pomorskoj borbi. Godine 1479. ili 1480. rodio mu se sin Dijego Kolumbo.
Kolumba savremenici opisuju u tri crte: tajanstven, ponosan i uvjeren da je oruđe božanstva. I djela fra Bartolomea de las Kasasa pružaju neke značajne crte njegovog lika. Ona govore da je bio: "Visokog tijela, višeg od prosječnog; lica dugog i moćnog, nos orlovski, oči plave, bijelog tena koji je išao ka upaljeno crvenoj, brada i kosa, kada je bio momak, plavi, ali su mu brzo postali sijedi." Las Kasas takođe bilježi da je bio "duhovit, veseo i dobar govornik" i, kako kaže, zvanična portugalska istorija, "elokventan i uspješan u svojim poslovima". Imao je izgled poštovane osobe velike moći i autoriteta, dostojne svake naklonosti. On takođe tvrdi da je Kolumbo bio krajnje marljiv prema božanskoj časti, da je poštovao sve najstrože postove, ispovijedao se i pričešćivao. Brzo je naučio da čita i piše, a bio je ekspert za latinski jezik.
Događaji koji su prethodili ekspediciji
Velikoj Kolumbovoj ekspediciji prethodili su događaji koji su neposredno uticali na nju. To je Kolumbov dogovor sa Katoličkim kraljevima i ugovor iz Santa Fea, koji je sklopio sa sekretarom u njihovo ime.
Pred sam početak 1492. godine, Kolumba je izjedala pomisao da zbog oklijevanja Katoličkih kraljeva i kašnjenja neko drugi može preuzeti njegov trijumf. Odlučio je da napusti Kastilju i potraži drugu zemlju i druge vladare. Zaustavio se u konventu La Ribalda. Fra Huan Peres, koji je bio kraljičin blagajnik i ispovjednik, otvorio mu je vrata. Poslije dugog razgovora, odlučio je da napiše pismo kraljici Isabeli i zadrži Kolumba u manastiru dok ne dobije odgovor. U posljednjem tromjesečju 1491. godine i pred sam kraj rata za oslobođenje Granade, naređeno mu je da se obuče pristojno, kupi konja i pojavi se pred Njenim visočanstvom. U januaru 1492. raspravljano je o njegovom projektu. Okupili su se uticajni ljudi. Bilo je neslaganja i mnogo različitih mišljenja. Opet su mu rekli da "ode u dobri čas". Nije se mnogo udaljio od Granade kada ga je stigao oficir sa dvora rekavši da je dobio naređenje da mu kaže da se vrati. Veliku zaslugu u tome imao je Luis de Santanhel, koji je čak i pozajmio 2.500 eskudosa fondu krune kako bi se isplatila flota. U svom djelu "Knjiga o predskazanjima" iz 1502. Kolumbo kaže: "Svi oni koji su znali za moj poduhvat, sa smijehom su ga negirali i osporavali."
Ugovor iz Santa Fea
Ugovor iz Santa Fea bio je najbitniji pisani akt u istoriji otkrića Amerike. Napisali su ga aragonski sekretar Huan de Koloma, u ime kraljeva, i fra Huan Perec, zastupnik Kolumba. Neki naučnici smatraju da je ovaj ugovor bio samo čin kraljevske milosti.
Kruna se obavezala da će nagraditi Kolumba na sljedeći način:
Imenovan je admiralom Okeanskog mora i izjednačen sa vrhovnim admiralom Kastilje. Ovaj položaj bio je nasljedan. Dobio je zvanje vicekralja i guvernera svih prostora koje bude otkrio. Dobiće deseti dio cjelokupne dobiti. Dali su mu pravo da učestvuje u osmini troškova bilo koje trgovačke flote i samim tim dobije osmi dio dobiti koju ona ostvari.
Drugi dokumenti koji su bili izdati pred putovanje su:
naređenje svim gradskim vlastima da Kolumbu daju svu potrebnu pomoć; kraljevska odluka za oslobađanje od poreza svih stvari koje će Kolumbo uzeti za flotu; pismeno osiguranje za sve mornare koji se ukrcaju; odobrenje za prepuštanje Kolumbu tri karavele koje on odabere itd.
Uspio je čak i da ubijedi kraljicu da njegovog sina Dijega imenuje za paža svom sinu, princu Huanu, sa dohotkom od 9.400 maravedija godišnje.
Otkrivanje Amerike
"I krenuh ja iz grada Granade, dvanaestog dana mjeseca maja iste godine, 1492, u subotu, i dođoh u grad Palos, luku na moru, gdje pripremih tri broda veoma pogodna za ovakav poduhvat", zapisao je Kolumbo.
Trošak pripremanja pronalazačke flote bio je približno dva miliona maravedija. Taj trošak nije pao samo na krunu, već i na grad Palos i na samog pronalazača. Katolički kraljevi dali su 1.140.000 maravedija. Oni su tu sumu pozajmili od svog pisara. Od toga je milion otišao na kupovinu karavela, a ostalo je unaprijed dato kao plata Kolumbu. Sam Kolumbo je, prema ugovoru iz Santa Fea, trebalo da uloži osminu troška flote. Taj novac mu je najvjerovatnije pozajmio trgovac robovima, Firentinac Huanoto Berardi. Građani Palosa su se, na do sada neutvrđen način, zamjerili monasima. Zbog toga su dobili naredbu da o svom trošku opreme tri karavele koje će u korist Kolumba ploviti dva mjeseca. Ipak, malo ljudi je bilo upoznato sa pomorskim darom Kolumba i malo njih mu je vjerovalo. Samo četiri dobrovoljca su se u početku prijavila i četiri kriminalca osuđena na smrt, koji bi se na taj način spasili. Veliki pomorac iz Palosa Martin Alonso Pinzon bio je čovjek koga je trebalo privući. Kada je on pristao da pođe sa Kolumbom, poveo je i mnoge druge, uključujući dvojicu braće. Na dan Gospe od La Rabide, 2. avgusta 1492, Kolumbo je naredio ukrcavanje. Isplovile su dvije karavele "Pinta" i "Ninja" i jedna lađa "Santa Marija". Ova posljednja je nosila oko 150 tona, "Pinta" oko 100, a "Ninja" nešto manje. Do danas nije dat tačan broj Kolumbovih saputnika, ali se smatra da ih je bilo oko 100.
Ova posada nije se ni po čemu bitno razlikovala od ostalih. Jedino što je bilo drugačije bio je strah od nepoznatog. Luis Tores bio je preobraćeni Jevrej. Govorio je hebrejski, haldejski i nešto arapskog, pa je kapetan mislio od njega da zatraži pomoć prilikom prevođenja. Kao osnovne namirnice ponijeli su brodski dvopek, vino, maslinovo ulje, pasulj, bob, slaninu, usoljeno meso itd. Bilo je i velikih rezervi drva i vode.
Prvo kapetanovo naređenje bilo je da se krene prema Kanarskim ostrvima, gdje bi dopunili rezerve vode i hrane. Tri broda su se 2. septembra okupila na Gomeri. Dva dana kasnije, nastavili su svoje putovanje. Dana 9. septembra, ostrvo Jero nestalo je sa vidika i započeta je njihova avantura. Tog dana Kolumbo je riješio da vodi dva računa o daljini koju su brodovi preplovili, jedan tačan i tajni, i jedan koji je svakoga dana objavljivao. U noći između šestog i sedmog oktobra došlo je do prve pobune.
Baskijski i kantabrijski mornari otvoreno su se sukobili sa Kolumbom. Uticajna braća Pinzon su pak stala na njegovu stranu i zaprijetila da će pogubiti svakoga ko se pobuni. Onda je u noći između devetog i desetog oktobra došlo do opšte pobune, u koju su bila uključena i braća Pinzon. Tada je Kolumbu rečeno da će u pravcu zapada ploviti još tri dana. Ako do tada ne nađu kopno, vratiće se u Španiju. Gvanahani ili San Salvador ugledali su 11. oktobra 1492, oko dva sata poslije ponoći. Huan Rodriges Bermeho prvi je uzviknuo: "Zemlja!"
Ostrvo koje su ugledali pripada arhipelagu Bahami. Kolumbo ga je prozvao San Salvador (špan. Sveti Spasitelj), no danas nije tačno poznato o kojem se ostrvu radilo. Ostrvo koje se danas zove San Salvador nazvano je tako 1925. pod nedokazanom pretpostavkom da je upravo to bilo prvo otkriveno ostrvo. Domoroci koje je Kolumbo tamo zatekao bili su miroljubivi i prijateljski raspoloženi. Nisu imali efikasno oružje pa je Kolumbo u svoj dnevnik zapisao da bi ih sve mogao pokoriti sa svega 50 ljudi.
Zanimljivo je da je na svoje drugo putovanje Kolumbo poveo čak 17 brodova i oko 1.200 ljudi. To dokazuje da je otkriće Novog svijeta u Evropi dočekano s velikim entuzijazmom. Kolumbo je kasnije istraživao većinu Karipskog mora, uključujući Kubu i Hispaniolu, kao i obalu Srednje i Južne Amerike no nikad nije došao do današnjih Sjedinjenih Američkih Država.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, kao i na X nalogu.
