Iako ni ugljen-monoksid (CO) ni ugljen-dioksid (CO2) nemaju boju, miris ni ukus i na prvi pogled se čine veoma sličnim, ova dva gasa su zapravo potpuno različita.
Ugljen-dioksid je prirodno prisutan u atmosferi i potiče od prirodnih procesa i ljudskih aktivnosti, jer ljudi i životinje udišu kisik, a izdišu ugljen-dioksid. Takođe, ugljen-dioksid nastaje i prilikom potpunog sagorijevanja.
Sa druge strane, ugljen-monoksid nastaje nepotpunim sagorijevanjem gotovo bilo kog zapaljivog proizvoda, odnosno kada se sagorijevanje odvija uz nedovoljnu količinu kisika. U domaćinstvima to se događa pri gorenju drva u kaminu ili pećima, kod plinskih pećnica, bojlera, ali i prilikom pušenja, odnosno sagorijevanja duvana.
Fizička svojstva
Ugljen-dioksid i ugljen-monoksid dijele neka zajednička fizička svojstva, mada sa dvije značajne razlike. Oba gasa su nevidljiva, bezbojna, bez mirisa i ukusa. Međutim, primarna razlika u fizičkim svojstvima je u tome što ugljen-dioksid nije zapaljiv. Ugljen-monoksid se smatra zapaljivim i gorjeće u prisustvu plamena. Takođe, ugljen-dioksid se smatra neotrovnim gasom, dok je ugljen-monoksid otrovan i potencijalno smrtonosan.
Opasnosti po zdravlje
Još jedna ključna tačka razlike između ugljen-dioksida i ugljen-monoksida je rizik koji predstavljaju po zdravlje ljudi. Ugljen dioksid se generalno smatra bezbjednim gasom jer je prirodni nusproizvod procesa disanja. Međutim, bilo je rijetkih slučajeva u kojima se ugljen-dioksid može nakupiti u zatvorenom prostoru i predstavljati rizik od gušenja jer zauzima prostor koji bi inače imao kisik. Prekomjerna izloženost ugljen-dioksidu može izazvati glavobolju i vrtoglavicu.
Ugljen-monoksid je, međutim, opasan u bilo kojoj koncentraciji ili izloženosti. Kada se udiše, ugljen- monoksid se vezuje za hemoglobin koji obično prenosi kisik do tkiva u tijelu. To sprječava da tkiva budu adekvatno opskrbljena kisikom, što dovodi do sporog gušenja. Budući da se ugljen-monoksid brže i lakše vezuje za hemoglobin od kisika, on na taj način sprječava vezivanje kisika i njegov prenos ka organima i tkivima. Kao rezultat, procesi mentalne aktivnosti su oslabljeni, refleksi su usporeni, javlja se pospanost, malaksalost, gubitak svijesti a moguća je i smrt od gušenja. Jedini način da se otkrije CO je instaliranje alarma za ugljen-monoksid.
Pušenje i ugljen-monoksid
Iako su količine koje se sagorijevanjem duvana ispuštaju manje od onih koje nastaju npr. ispuštanjem ovog gasa iz plinske boce, nerijetko dovode do trovanja koje se manifestuje jakim glavoboljama i mučninama, pa je potpuno ostavljanje cigareta najbolja prevencija da ne budete izloženi ovom gasu. Za pušače koji ipak nisu spremni da se odreknu duvana postoji i riješenje koje je dokazano manje štetno – uređaji zasnovani na tehnologiji zagrijavanja, a ne sagorijevanja duvana, jer emituju u prosjeku 98% manje ugljen-monoksida i znatno niže nivoe drugih štetnih sastojaka u odnosu na dim cigarete.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, kao i na X nalogu.