Balans ili ravnoteža univerzumska je pretpostavka postojanja svega. Izostanak ravnoteže u makrosvijetu kakav je univerzum i u kvantnom svijetu na atomskom i subatomskom nivou dovodi do disolucije, raspadanja, uništenja često praćenog burnim eksplozijama, jer priroda ne dozvoljava postojanje bilo čega što je neuravnoteženo.
Ljudi i ljudske zajednice koje zovemo društva na svim nivoima organizovanja i postojanja (bilo kao globalne naddržavne asocijacije, države ili gradovi i opštine) podliježu istom univerzumskom zahtjevu za ravnotežom, da bi imali mogućnost funkcionalnog života i napretka. Svi ljudski konflikti u istoriji su ovako ili onako uvijek bili posljedica narušavanja određene ravnoteže, ravnoteže interesa, moći , bogatstva itd.
Imajući u vidu ovu opštu postavku, osvrnuću se na aktuelni društveno-politički trenutak u BiH.
Dejtonski mirovni sporazum je uspio da okonča krvavi rat u BiH i uspostavi kakvu-takvu zajedničku funkcionalnost do tad zaraćenih strana upravo zato što je zasnovan na ravnoteži. Predstavlja svojevrsno majstorstvo kompromisa jer niko nije pobijedio i niko nije izgubio, a svi su pomalo pobijedili i pomalo izgubili, i na toj osnovnoj premisi ustanovili mir i model budućeg društvenog života. Postavke Dejtonskog mirovnog sporazuma ne samo što su okončale rat i uspostavile koliko-toliko smislenu strukturu BiH zasnovanu na ravnoteži interesa dva entiteta i tri konstitutivna naroda, nego su uspostavile i takve mehanizme funkcionalnog društveno-političkog života kojima se ravnoteža inkorporirala u proces donošenja odluka i samo odlučivanje na zajedničkom nivou.
Prema tome, ravnoteža dva entiteta i tri konstitutivna naroda je u temeljima dejtonske strukture BiH ugrađena u svim segmentima funkcionisanja institucija na zajedničkom nivou i kao takva uslov postojanja ovakve BiH kakva je uspostavljena u Dejtonu.
Kriza u vezi s uspostavom vlasti nakon oktobarskih izbora sama po sebi ne bi bila ništa što već nije viđeno u savremenom demokratskom svijetu da u toj krizi ne prepoznajemo pokušaje narušavanja ravnoteže uspostavljene Dejtonskim mirovnim sporazumom.
Imajući to u vidu potpuno je nebitno ko će iz aktuelne krize izaći kao pobjednik, a ko kao gubitnik, ukoliko rješenje krize ne bude vraćanje na društvenu pa i državnu ravnotežu predviđenu Dejtonskim mirovnim sporazumom.
Ultimativni zahtjevi bilo koje strane u krizi u državi kakva je BiH su suštinski suprotni osnovnom postulatu na kojem počiva BiH, a to je postulat ravnoteže interesa i moći dva entiteta i tri konstitutivna naroda i kao takvi uvijek nose potencijal dubokih političkih zemljotresa, koji uzdrmavanjem temelja dovode u opasnost cijelu građevinu koja leži na tim temeljima.
Strateška politika u BiH na svim stranama mora uvijek voditi računa da društvu ne posiječe granu na kojoj sjedi, jer na toj grani sjede svi zajedno koliko god suprotstavljene politike imali, pa bi pad s te grane nužno doveo do pada svih.
Ako u BiH nema kompromisa, onda nema ravnoteže, ako nema ravnoteže onda ima nepredvidljivog i neusmjerivog haosa, koji nikom ništa dobro ne može donijeti.
Često su rasprave zašto u BiH nisu dominantna politička pitanja ona socijalno-ekonomskog karaktera, nego se izbori gube i dobijaju na krupnim strateško-političkim pitanjima.
Odgovor je suštinski jednostavan - politička ravnoteža u BiH nije postala konstanta koja se ne preispituje nego podrazumijeva. U tim uslovima borba za ravnotežu ima prirodni primat nad socioekonomskim pitanjima svakodnevice i dok god društvena ravnoteža strukturirana u Dejtonu kao ravnoteža između dva eniteta i tri konstitutivna naroda ne počne da se podrazumijeva bez latentnih većih ili manjih pokušaja njenog podrivanja, socioekonomski aspekti života biće pitanja sekundarnog, a ne primarnog karaktera. Samim tim istinski i ozbiljan društveni progres u BiH, oba njena eniteta, svih njenih naroda i svakog građanina pojedinačno će do tog trenutka biti na svojevrsnom standby aranžmanu, a društvo će servisirati samo tekuće i neodložne potrebe bez sistemskih razvojnih projekata i mogućnosti ozbiljnog napretka.
Zbog toga, ključni politički faktori u BiH moraju u sebi pronaći dovoljno mudrosti za uravnoteženje političkog ambijenta (koji trentuno pokazuje ozbiljne znake neuravnoteženosti) jer samo u takvom uravnoteženom političkom ambijentu BiH ima šanse za ozbiljan socijalno-ekonomski razvoj i bolji život njenih naroda i građana u svim aspektima života.
(Autor je predsjednik Visokog sudskog i tužilačkog savjeta)
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, kao i na X nalogu.