Prema Sporazumu o sukcesiji, titular nad vojnom imovinom bila bi BiH, dok sva ostala imovina pripada entitetima, rekao je Mile Dmičić, profesor ustavnog prava, u pisanom intervjuu za "Nezavisne novine".
"Kategorija 'državna imovina' ne postoji u ustavnoj niti zakonodavnoj materiji na nivou zajedničkih organa i institucija BiH. Ustav BiH ne sadrži odredbu koja se odnosi na državnu imovinu, njen pojam, sastav i status", kaže on.
NN: Kako komentarišete činjenicu da je Republika Srpska donijela Zakon o nepokretnoj imovini koja se koristi za funkcionisanje javne vlasti Republike Srpske? Da li je donošenje zakona opravdano?
DMIČIĆ: Ovim zakonom regulisana je svojina na nepokretnoj imovini koja služi kao sredstvo vršenja i sprovođenja javne vlasti, a koju koriste subjekti koji vrše tu vlast od potpisivanja Dejtonskog mirovnog sporazuma. Ti subjekti su Republika Srpska, jedinice lokalne samouprave, javna preduzeća, javne ustanove i druge javne službe čiji je osnivač Republika, odnosno jedinica lokalne samouprave.
Visoki predstavnik donio je nalog o obustavljanju primjene ovog zakona. Osporeni zakon stupio je na snagu i njegova primjena je obustavljena dok Ustavni sud BiH ne donese konačnu odluku u sporu koji je pokrenula grupa delegata u Vijeću naroda Republike Srpske.
Prema Sporazumu o sukcesiji, titular nad vojnom imovinom bila bi BiH, dok sva ostala imovina pripada entitetima. Naime, Ženevskim principima je uređeno da entiteti nastavljaju svoje dotadašnje postojanje na teritoriji koju su unijeli u Dejtonski mirovni sporazum, koji ih je verifikovao kao državotvorne dijelove nove države.
U Ustavu BiH nije sadržana norma, niti su entiteti prenijeli svoju nadležnost (svoje pravo na imovinu), već su oni jedini titulari prava na imovinu i imaju autohtono pravo da svojim zakonodavstvom na svojoj teritoriji samostalno regulišu ovu oblast.
Kategorija "državna imovina" ne postoji u ustavnoj niti zakonodavnoj materiji na nivou zajedničkih organa i institucija BiH. Ustav BiH ne sadrži odredbu koja se odnosi na državnu imovinu, njen pojam, sastav i status. U Ustavu BiH postoji taksativan katalog nadležnosti institucija BiH i izvan toga se ne može ići. Pritom, postoji jasna podjela nadležnosti između institucija BiH i entiteta, po kojoj "sve vladine funkcije i ovlašćenja, koji u ovom ustavu nisu izričito dodijeljeni institucijama BiH, pripadaju entitetima".
Nije ni donesen zakon kojim bi bilo regulisano pitanje statusa državne imovine, jer ona nije ustavna kategorija, pri čemu treba da smo svjesni da postoji tendencija, kao i činjenja usmjerena na kontekst njenog državnog svojstva koji bi imao refleksiju državnosti, suvereniteta i teritorijalnog integriteta BiH, a što bi Parlamentarnoj skupštini BiH stvorilo osnovu za njenu zakonodavnu nadležnost u ovoj oblasti. Stoga, visoki predstavnik, kao i Ustavni sud BiH u svom odlučivanju o dobrima od opšteg interesa u nedostatku pravnog uporišta - prije svega u Ustavu BiH i zakonima, uspostavlja konstrukciju o posebnom konceptu svojine.
Ustavni sud BiH nema nadležnost da utvrđuje koja imovina pripada državi BiH, kao ni da vrši raspodjelu nadležnosti između BiH i entiteta jer je prema svojim ustavnim nadležnostima dužan da štiti i tumači Ustav, a ne da stvara ustavne ili zakonske norme, već da bude njihov korektivni faktor.
Stoga, sve što se čini, suprotstavljajući i teorijsko i empirijsko stanovište na bazi ustavno-sudskog iskustva, a ne normi ustava, najdirektnije ugrožava pravnu sigurnost i derogira oblast entitetskog zakonodavstva u domenu svojinskopravnih i obligacionih odnosa i zaštite svih oblika svojine i drugih odnosa od interesa za Republiku Srpsku.
Rješenja u osporenom zakonu ne mogu biti u suprotnosti sa pravom EU jer u njemu ne postoje ustanovljeni primarni i obavezujući sekundarni izvori prava relevantni za predmet uređivanja ove oblasti. Dakle, na djelu je neustavno i nezakonito osporavanje nepokretne imovine koja je namijenjena za opštu korist i koja se koristi za primarnu funkciju javne vlasti, u smislu i cilju opšteg interesa i utvrđivanja njenog titulara na upravljanje, raspolaganje i korištenje subjekata javne vlasti.
Prema stavovima Ustavnog suda BiH, samo Republika Srpska ne može biti vlasnik javnih dobara i prirodnih bogatstava na svojoj teritoriji, dok FBiH i Brčko distrikt nemaju prepreka za ostvarivanje takvog prava. To je očigledna diskriminacija. Obustavljanje primjene ovog zakona od strane visokog predstavnika je nedejtonsko i neustavno korištenje prava, u smislu njihove neosnovanosti i nevalidnosti kroz čin isključenja iz pravnog sistema i poretka, odnosno pravnog prometa. Uvijek treba imati u vidu da su tragični sukobi prestali tek pošto je Dejtonskim sporazumom ozvaničeno teritorijalno razgraničenje zaraćenih naroda. Ono je danas prvi uslov mira u BiH.
Takvo pravo, u skladu sa ustavnim i zakonskim rješenjima, samo pod određenim uslovima može da ima Ustavni sud Republike Srpske, kada utvrdi da zakon nije u skladu sa Ustavom i njegovo važenje prestaje objavljivanjem njegove odluke, kao i Vlada, u smislu da do odluke suda obustavlja od izvršenja propis, opšti ili pojedinačni akt za koji smatra da je protivustavan ili protivzakonit.
NN: Koliko je realno da Republika Srpska obezbijedi vraćanje nadležnosti koje su prenesene na nivo Bosne i Hercegovine, i koji je put da se nadležnosti vrate entitetu?
DMIČIĆ: Ovlašćenje da nameće propise visoki predstavnik nije dobio od Savjeta bezbjednosti niti Generalne skupštine Ujedinjenih nacija, jer bi to bilo miješanje u unutrašnje nadležnosti BiH. Takođe, Venecijanska komisija je utvrdila da su bonska ovlašćenja, koja ovom prilikom koristi visoki predstavnik, nekompatibilna sa demokratskim karakterom države, vladavinom prava i njenim suverenitetom, i ne mogu biti sadržani u ustavnom i zakonskom okviru, te nisu u skladu sa načelima međunarodnog prava.
Od izuzetnog značaja je ukazati na obaveznost poštovanja međunarodnog prava, posebno njegovih najvažnijih dokumenata: Povelje Ujedinjenih nacija, Međunarodnog pakta o građanskim i političkim pravima i Pakta o privrednim, socijalnim i kulturnim pravima, koji su sadržani u Ustavu BiH i potvrđeni Aneksom 1 na Ustav BiH. Time su opšta načela međunarodnog prava sastavni dio zakonodavstava BiH i entiteta.
Ovo prvenstveno u smislu da imovina, odnosno sva prirodna bogatstva i izvori, u cilju da nijedan narod ne može biti lišen sopstvenih sredstava za život, upravo pripadaju narodu koji sa njima može slobodno da raspolaže.
Takođe, formalizovanje radikalnih izmjena Dejtonskog mirovnog sporazuma, osporavanje njegovih postavki i negiranje organizacione, strukturalne i funkcionalne održivosti dejtonskih rješenja vodi ka novoj nestabilnosti i disoluciji BiH.
Konkretno, u cilju vraćanja izvornim dejtonskim rješenjima Republika Srpska treba u narednom periodu da, u skladu sa svojim ustavnim pravima i dužnostima, donosi propise i uređuje društvene odnose iz svoje nadležnosti.
NN: Ako uzmemo u obzir odnose snaga, s jedne strane međunarodne zajednice, a s druge strane Republike Srpske, da li će ona moći obezbijediti da se stave van snage odluke visokog predstavnika za BiH?
DMIČIĆ: Narodna skupština, kao najviši predstavnički organ, kao jedina ustavotvorna i zakonodavna vlast koja u sistemu predstavničke demokratije izražava suverenitet građana, u ime očuvanja interesa Republike Srpske i njenog dejtonskog statusa može da bonska ovlaštenja ocjenjuje i smatra pravno neobavezujućim i da zahtijeva njihovo izuzimanje iz pravnog prometa na teritoriji Republike Srpske. Prema republičkom pravnom sistemu, propise van snage može da stavlja samo njihov donosilac.
U prirodi je parlamentarizma da Narodna skupština može da zauzme stav o štetnosti nametnutih odluka i direktnom ataku na umanjenje sposobnosti BiH, a time i Republike Srpske.
Promjenama Ustava Republike Srpske treba obezbijediti da se samo ukoliko je to potrebno prenos nadležnosti Republike Srpske na institucije BiH vrši po postupku i na način propisan za promjenu Ustava Republike Srpske.
Dakle, prenos nadležnosti se ne može vršiti na neustavan i nezakonit način. Republika Srpska je opredijeljena za mir i stabilnost, razgovor i dogovor. Osnovna pretpostavka za navedeno je vraćanje na osnovna, izvorna dejtonska rješenja.
BiH se još konstituiše i u tome treba imati optimalnu mjeru između onoga što je opšti i posebni interes dva entiteta i tri konstitutivna naroda i zajednički interes svih naroda i građana u BiH. Legalno i legitimno pravo Republike Srpske je da obustavi prenošenje nadležnosti i da svim demokratskim, pravnim i političkim sredstvima traži povrat prenesenih nadležnosti, pogotovo onih koje nisu dale pozitivne rezultate.
Neophodno je odbaciti sve zahtjeve za ukidanje Republike Srpske i osporavanje njenog imena i postojanja, kao i zahtjeve za ukidanje mehanizama zaštite entitetskih interesa i prava konstitutivnih naroda, autonomije i samoorganizovanja entiteta, te naći odgovarajući obim i nivo uticaja stranog faktora u unutrašnjem životu.
NN: U kojoj mjeri vlast Republike Srpske treba da se oslanja na organe i institucije Srbije?
DMIČIĆ: Republika Srpska nije privremena već trajna istorijska, pravna i politička kategorija. Ona može u skladu sa Ustavom BiH i Ustavom Republike Srpske da uspostavlja specijalne paralelne veze sa susjednim državama, u skladu sa teritorijalnim integritetom BiH, kao i što može ulaziti u sporazume sa državama i međunarodnim organizacijama uz pristanak Parlamentarne skupštine BiH, koja može da odredi zakonom da za neke vrste sporazuma takav pristanak i nije potreban.
Sporazum o specijalnim i paralelnim vezama Republika Srpska je zaključila sa Republikom Srbijom. Republika Srbija je potpisnik i garant dejtonskih rješenja. Ona je matica srpskog naroda i u službi je zaštite njegovih istorijskih, kulturnih, tradicionalnih i duhovnih tekovina i vrijednosti, kao i obezbjeđivanja ekonomskog i ukupnog društvenog razvoja.
Stoga, sasvim su opravdani razgovori sa organima i institucijama Republike Srbije u okviru dobrosusjedskih odnosa i zajedničkih interesa BiH i Republike Srpske i Republike Srbije, baš kao što je opravdano i naše opredjeljenje za vojnu neutralnost i političku nezavisnost.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, kao i na X nalogu.