Podsticaji privredi moraju biti veći ako im želimo pomoći, da bi bilo novih investicija, veće produktivnosti, a posebno rasta plata, rekao je u intervjuu za "Nezavisne novine" Vojin Mitrović, ministar privrede i preduzetništva Republike Srpske.
"Po mom mišljenju, a što je i stav Ministarstva privrede i preduzetništva, priliv novca u budžet za podršku privredi mora biti veći, te bi podsticaji u 2023. godini trebalo da iznose od 150 do 200 miliona KM, a u narednim godinama bismo pratili i korigovali visinu podsticaja", kazao je Mitrović.
NN: Ministarstvo radi na tri uredbe s ciljem podsticanja privrede, tehnološkog razvoja i povećanja broja zaposlenih. Šta je sve obuhvaćeno ovim uredbama?
MITROVIĆ: Ministarstvo je svoje aktivnosti usmjerilo na unapređenje postupka dodjele podsticaja za direktna ulaganja i podsticaja za povećanje plata radnika s ciljem poboljšanja konkurentnosti i produktivnosti privrede Srpske. Radi efikasnije podrške realizaciji investicionih projekata, Ministarstvo je radilo na izmjenama i dopunama postojećih uredbi - Uredbe o postupku dodjele podsticaja za direktna ulaganja, Uredbe o postupku dodjele podsticaja za mala i srednja preduzeća i Uredbe o postupku dodjele podsticaja za direktna ulaganja od posebnog značaja. Naime, u prethodnom periodu sredstva podsticaja su dodjeljivana po postojećim uredbama, a tokom provođenja postupaka primijećena su određena ograničenja, odnosno uočen je prostor u kom se može djelovati u cilju pojednostavljenja postupka dodjele podsticaja, većeg obuhvata subjekata itd.
NN: Kolika su direktna ulaganja u privredu ove godine i da li su ona dovoljna? Da li je planirano da se ona povećaju?
MITROVIĆ: Od početka primjene Zakona o podsticajima u privredi Republike Srpske 2019. godine do danas podržana je realizacija 540 investicionih projekata privrednih subjekata iz prerađivačke industrije, čija je ukupna vrijednost iznosila oko 170 miliona KM. Navedenu vrijednost investicija za nabavku opreme i tehnologije u prerađivačkoj industriji podržali smo podsticajima od 23,8 miliona KM. Navedena mjera sufinansiranja projekata nastavlja se i u 2023. godini, a za istu su budžetom planirana sredstva od 14,6 miliona KM. Ukoliko želimo da pomognemo privredi koja će dovesti do novih investicija, povećanja produktivnosti i rasta plata, onda se podsticaji moraju uvećati. Po mom mišljenju, a što je i stav Ministarstva, priliv novca u budžet za podršku privredi mora biti veći, te bi podsticaji u 2023. godini trebalo da iznose od 150 do 200 miliona KM, a u narednim godinama bismo pratili i korigovali visinu podsticaja.
NN: Koliko je planirano sredstava za subvencije za povećanje plata? Koliko će radnika biti obuhvaćeno ovim subvencijama?
MITROVIĆ: Za 2023. godinu za ove namjene planirana su budžetska sredstva u iznosu od 15,56 miliona KM. U toku je obrada zahtjeva i odobravanje sredstava podsticaja za jul-decembar 2022. godine. Krajnji rok za podnošenje zahtjeva je bio 1. mart 2023. godine, a za podsticaje je aplicirao 901 privredni subjekt za 32.468 radnika. Do sada je obrađeno 820 zahtjeva i odobreni su podsticaji od 7.729.661 KM za 770 privrednih subjekata koji su povećali plate za 27.566 radnika u odnosu na period početne plate, odnosno decembar 2021. i povećali prosječnu platu u prosjeku za 18,73%. Na kraju 2023. godine znaćemo koliko će radnika biti obuhvaćeno ovom mjerom. U 2022. godini isplaćeno je 23,8 miliona KM po osnovu podsticaja za povećanje plata radnika.
NN: Republika Srpska je od strane Financial Timesa proglašena jednom od najpoželjnijih destinacija za ulaganje. Šta investitore može ovdje da privuče?
MITROVIĆ: Srpska je kao mala regija pozicionirana na 7. mjestu od 10 u kategoriji za strategiju privlačenja stranih ulaganja. Razlozi za to su brojni, prije svega zbog povoljne poslovne klime i geografskog položaja, odnosno blizine granice s EU. Kada je riječ o troškovima poslovanja, oni su daleko manji nego na Zapadu. Osim stimulativne poreske politike, Srpska ima konkurentnu cijenu električne energije koja je među najpovoljnijim u regionu. Kao regije pogodne za strana ulaganja su i gradovi Laktaši i Trebinje. Investitori iz Italije, Austrije, Slovenije, Njemačke nastoje da ulažu u Srpsku zbog blizine matičnih zemalja, a tokom epidemije virusa korona, usljed problema sa transportom, željeli su da svoje pogone sa Dalekog istoka prebace što bliže. Imamo dosta zainteresovanih firmi za ulaganja, dvije su u Laktašima - "Male" i "Iskra-tel", koje su počele graditi objekte u Aleksandrovcu, odnosno Laktašima. Jedna njemačka firma zainteresovana je za ulaganja u Prnjavor, a stranim investitorima su zanimljivi i Gradiška, Banjaluka i Trebinje.
NN: Koji privredni sektori imaju najviše potencijala u koje bi trebalo najviše ulagati?
MITROVIĆ: Među ključnim industrijama u Srpskoj izdvajaju se metalna, elektro, drvna industrija, kao i sektor tekstila, kože i obuće, a tu su i ostali sektori industrije sa velikim potencijalom poput prehrambene industrije, IT sektora, obnovljive energije i turizma. Kako bi ostala konkurentna, naša industrija mora postići viši stepen prerade kroz unapređenje i modernizaciju proizvodnih procesa, kao i inovacije i razvoj sopstvenog proizvoda. Sve resurse i postojeće potencijale treba maksimalno da iskoristimo kako bismo privukli strane ulagače koji su spremni uložiti višemilionske iznose i zaposliti stotine radnika.
NN: Kolike su strane investicije u RS i iz kojih zemalja je najviše investitora?
MITROVIĆ: Prema podacima Centralne banke BiH, ukupna strana ulaganja u RS su do kraja 2021. godine iznosila 5.596,4 miliona KM. U ukupnim stranim ulaganjima do 31. decembra 2021. godine najviše investicija je bilo iz Srbije, Italije, Velike Britanije, Austrije, Rusije, Slovenije. Prema podacima APIF-a u 2022. godini osnovano je 306 novih privrednih društava sa stranim ulogom, što je više u odnosu na 2021. godinu, kada je osnovano 225 privrednih društava. U top 10 zemalja stranih osnivača tokom 2022. godine su Srbija, Slovenija, Austrija, Hrvatska, Rusija, Njemačka, Turska, Italija, Kina i Mađarska.
NN: Poslodavci se žale da je problem nedostatak radne snage, a vidimo da sve više dolaze radnici iz inostranstva koji rade u Srpskoj. Da li je dolazak stranih radnika trend koji će se nastaviti?
MITROVIĆ: Jedan od zajedničkih prioriteta Vlade i predstavnika poslovne zajednice jeste da školujemo kadrove koji će odgovoriti potrebama tržišta rada, odnosno da se kroz obrazovni proces stimulišu određena zanimanja za kojima vlada potražnja i koji će biti u stanju da odgovore na zahtjeve investitora i potrebu za dodatnom radnom snagom. Činjenica je da trenutno postoji nedostatak radnika u pojedinim sektorima, kao i manjak zainteresovanih mladih za određena zanimanja u oblastima zanata, a koja su jako tražena, pa su poslodavci primorani da uvoze radnu snagu iz inostranstva. Ipak, treba biti realan i imati u vidu da su ti trendovi prisutni ne samo kod nas, nego i u većini zemalja u bližem i daljem okruženju i mi te procese ne možemo zaustaviti, ali ih možemo ublažiti. Takođe, veoma je važno da uz sve mjere koje provodimo u smislu podsticaja realnom sektoru za investicije i ulaganja u nove tehnologije zadržimo postojeće radnike kroz povećavanje podsticaja.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, kao i na X nalogu.