Kako su američki predsjednik Donald Tramp i njegov prvi saradnik i milijarder Ilon Mask po sistemu švedskog stola uzeli od tehnokratskog pokreta tridesetih godina prošlog vijeka ono što su željeli.
Deportacije, pritisci na univerzitete, slučaj TikTok, samo su neki od današnjih primjera koji djeluju da su Trampu došli kao inspiracija kroz pamflete Hauarda Skota, jednog od utemeljivača tehnokratskih ideja.
Posljednji put kada su slične ideje bile na političkom stolu, vladala je Velika depresija. Da li nas slična sudbina čeka i danas, prenosi Forbes.
Iako spajanje Sjeverne Amerike u jednu naciju i proširivanje njenih granica sve do Panamskog kanala danas asocira isključivo na Donalda Trampa, ideja je zapravo pozajmljena. I prilično stara, skoro stotinak godina. Naime, „pokret tehnokratije“ bila je grupa nekonformista iz 1930-ih sa velikim idejama o tome kako preurediti američko društvo. Predložili su viziju koja će Sjevernu Ameriku učiniti visoko produktivnom korišćenjem tehnologije i nauke. Iz ovoga djeluje da bi i krilatica i etimologija „Make America Great Again“ mogla na dodatnu ekspertizu autentičnosti.
Tehnokrate su predložile spajanje Kanade, Grenlanda, Meksika, SAD i dijelova Centralne Amerike u jednu kontinentalnu cjelinu, i nazvali je „Technate“. U slobodnom prevodu to bi bila tehnokratska država.
Na dostupnoj mapi „American Technate“, koja se nalazi na veb stranici američkog Univerziteta Kornel, može se vidjeti kako je to tačno bilo zamišljeno. I mapirano. Ovaj radikalni geopolitički prijedlog došao je iz jednako radikalne organizacije. Ona je bila zasnovana na pseudonaučnoj ekonomiji i autoritarnoj, nacionalističkoj politici.
Velika depresija kao zamajac ideje
Kako se Velika depresija produbljivala ranih 1930-ih, donijevši masovnu nezaposlenost i ekonomske probleme koji su trajali od 1929. do 1939. godine, tako su i ideje za njeno iskorenjivanje bile sve radikalnije.
Amerikanci su u očaju tražili niz radikalnih društvenih i političkih rješenja. Jedna od najpopularnijih bila je „Tehnokratija“. Ona je nudila naizgled naučno objašnjenje američkih bolesti, katastrofalne neefikasnosti i sistema plata, u kojem su radnici plaćeni po količini i kvantitetu jedinica koje proizvode.
Tehnokrate su predložile napuštanje poslovanja i predstavničke vlade kao pokretačke snage ekonomije. Željeli su njihovu zamjenu masivnim društvenim inženjeringom usmjerenim na „tehničare“. Posebno na inženjere, kao efikasnu, naučnu, antikapitalističku elitu sposobnu da preorijentiše ekonomski poredak oko racionalne proizvodnje i distribucije.
Od Hauarda Skota do Ilona Maska
Između ovih ideja i tendencija nove američke administracije može se pronaći korelacija. I to ne samo kroz Trampove imperijalističke težnje. Američko Odeljenje za vladinu efikasnost (DOGE), koje je osnovao Tramp, a predvodi tehnološki milijarder Ilon Mask, takođe je iznijelo viziju efikasnosti smanjenjem birokratije, organizacija, broja državnih službenika, radnih mjesta za koja smatraju da više nisu potrebna. Ovaj pristup „srezati i spaliti“ takođe se uklapa u neke od ideja tehnokrata.
Tehnokratija se vezuje za harizmatičnog Njujorčanina iz Grinič Vilidža, Hauarda Skota, inženjera i ekonomistu. On je zajedno sa grupom kolega i akademika sa Univerziteta Kolumbija 1932. godine osnovao Tehničku alijansu. Kasnije je evoluirala u Technocracy Inc. Skot i njegovi sledbenici držali su predavanja, objavljivali pamflete i privukli značajan broj sledbenika, posebno među inženjerima, naučnicima i progresivnim misliocima. Pokret je možda uticao na dizajn budućih koncepata kao što su planirane zajednice i ekonomije sa više automatizacije.
Skot je takođe odbacivao svjetske poslovne ljude, društvene naučnike, advokate i nastavnike kao „šarlatane“.
Tehnokrate – ideje vodilje i ciljevi
Pokret je 1930-ih bio obrazovna i istraživačka organizacija koja se zalagala za temeljnu reorganizaciju političkih, društvenih i ekonomskih struktura u SAD i Kanadi, oslanjajući se na knjigu „Tehnokratija“ koju je 1921. objavio inženjer Volter Henri Smit.
Ideološka osnova pokreta bila je izgrađena na uvjerenju da industrijskom proizvodnjom i distribucijom treba upravljati naučno. Zagovornici su tvrdili da su tradicionalni ekonomski sistemi, kao što su kapitalizam i socijalizam, bili neefikasni i skloni korupciji, dok bi naučno planirana ekonomija mogla da osigura obilje, stabilnost i pravičnost. Ovaj dio teško da bi Tramp mogao da svari, s obzirom da svoju ekonomiju bazira na podršci velikim kapitalističkim divovima.
Tokom 1930-ih, članovi su nastojali da zamjene tržišnu ekonomiju i političko upravljanje sistemom u kojem bi stručnjaci donosili odluke na osnovu podataka, efikasnosti i tehnološke izvodljivosti. Tehnokrate su težile regulisanju potrošnje i proizvodnje na osnovu energetske efikasnosti, a ne tržišnih sila.
Automatizacija i mehanizacija trebalo je da eliminišu potrebu za ljudskim radom, smanjujući radno vrijeme uz održavanje produktivnosti. Roba i usluge distribuirali bi se na osnovu naučnih proračuna potreba i održivosti.
Krah i vaskrsnuće tehnokratije
Do početka Drugog svjetskog rata popularnost pokreta je značajno opala, ali on je nastavio da djeluje. Skot je predlagao dramatično povećanje odbrane kontinenta putem regrutacije svih transportnih, komunikacionih sistema, komunalnih preduzeća, industrije, rudarstva i patenata.
Posebno je bio indikativan prijedlog da se ugase sve strane novine, radio-stanice i reklame.
Tehnokrate su bile često kritikovane od strane sindikata i progresivnog „Nju dila“, koji su imali daleko veće povjerenje američke javnosti.
Veze Ilona Maska i tehnokrata
Maskov deda po majci, Džošua N. Haldeman, bio je značajna figura u kanadskom tehnokratskom pokretu tokom 1930-ih i 1940-ih. Maskovi poduhvati — Tesla, SpaceX, Neuralink — odražavaju težnje za automatizacijom i inovacijom koje su njegovali tehnokrati.
„Švedski sto“ i razlike
Iako postoje određene paralele, Tramp i Mask su iz tehnokratskog pokreta uzeli samo ono što im odgovara. Tramp je, za razliku od tehnokrata, ostao privržen slobodnom tržištu i kapitalizmu, dok su tehnokrate zagovarale ukidanje novca, plata i klasične trgovine.
Tehnokratski pokret nikada nije postao dominantna sila, ali njegove ideje o naučnom menadžmentu, planiranju i energetskoj efikasnosti nastavljaju da žive.
Uspon vještačke inteligencije ponovo je otvorio pitanja o simbiozi tehnologije i državnog upravljanja. Ostaje da vidimo kakva će biti sudbina modernog „tehnokratskog pokreta“ — i hoće li nas nova Velika depresija natjerati na slične radikalne izbore.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, kao i na X nalogu.