Ljudski skelet ima 206 kostiju. One su dio lokomotornog sistema organizma, međusobno se zglobljavaju, a služe za pripajanje mišića i ligamenata, čime se omogućava kretanje. Postoje tri vrste kostiju: duge, kratke i plosnate.
Svaka kost može da se slomi. Prelom ili fraktura nastaje usljed dejstva sila na kost jače od njene čvrstoće, kada dolazi do prekida kontinuiteta koštanog tkiva kao i do prevazilaženja granica njegove prirodne elastičnosti.
Vrste preloma: Prema jačini sile koja uzrokuje povredu, prelomi se dijele na traumatske (pad sa visine, saobraćajne nesreće, direktan udarac), patološke (osteoporoza, infekcije kostiju) i stresne (kod sportista i vojnika).
Prema odnosu frakture kosti i mekog tkiva, razlikujemo otvoreni i zatvoreni prelom. Iako se prelomi mogu desiti u bilo koje godišnje doba čak i u kući pri najobičnijim poslovima, oni su najčešći u zimskom periodu. Ljudi najčešće lome ručni zglob, potom spoljašnji i unutrašnji gležanj skočnog zgloba i ključnu kost.
Liječenje: Prelomi mogu da se liječe operativno i neoperativno. Prije pokušaja namještanja kostiju u prvobitni položaj treba napraviti rendgenološku dijagnostiku. Kod otvorenih preloma potrebno je hirurški zbrinuti ranu i uključiti antibiotike zbog mogućeg nastanka infekcije kosti.
Fiziološko zarastanje preloma poslije dobre repozicije i imobilizacije ima dobru prognozu. Brzina regeneracije zavisi od težine preloma kosti. Poslije nekoliko mjeseci ili godina nema tragova preloma na radiološkom pregledu. Sam proces okoštavanja prolazi kroz četiri faze.
Prva faza (formiranje hematoma i inflamacija): Poslije preloma dolazi do izliva krvi iz pokidanih krvnih sudova iz okolnog tkiva. Usljed spazma pritiska i kontrakcije mišića dolazi do zaustavljanja krvarenja. Počinje proces taloženja zgrušane krvi (hematom) i taloženje fibrina. Sam pritisak podstiče pokosnicu i drugih dijelova kostiju na proliferativne ćelije. U prvih osam sati već nastaje reakcija čišćenja nekrotičnog materijala, tj. inflamatorna reakcija.
Druga faza (formiranje granulacionog tkiva): Nakon 16 časova započinje proliferacija periostalnih ćelija iz kambijumskog sloja periosta, koje su nediferencirane. U periodu od 72 do 96 časova poslije preloma očuvane ćelije periosta se brzo diferenciraju i razmnožavaju i počinju da stvaraju hrskavicu. Aktiviranjem osteoblasta, uz pomoć alkalne fosfataze, nezreli kolagen pretvara se u osteoidno tkivo.
Treća faza (membranozna i enhonralna osifikacija): Nakon šest do sadam dana u novostvorenom tkivu taloži se više kalcijuma nego obično. Javlja se hondroidni i osteoidni materijal između granulacionog i vezivnog tkiva koji prelazi preko mjesta preloma i spaja prelomljene krajeve kosti. Ovo nazivamo privremeni kalus, koji je osmog dana izražen i može da se napipa. Kalus je najdeblji na mjestu preloma kosti. On raste uglavnom do pete nedjelje poslije povrede. U centralnom dijelu kalusa stvara se kost, a u spoljnom dijelu se prvo obrazuje hrskavica. Ako krvni sudovi invadiraju hrskavicu, ona će se preobraziti u kost.
Četvrta faza (remodeling): Svježe formirana kost na mjestu preloma remodelira se zajedničkom aktivnošću osteoblasta i osteoklasta. Zahvaljujući njima nezrela kost zamjenjuje se zrelom kosti. U ovom procesu kalcijum pomaže da se ponovo obrazuje "tvrda kost", koja se postepeno tokom nekoliko mjeseci ili godina iz novostvorenog vezivnog tkiva modelira u normalnu kost.
Trajanje zarastanja kosti: Zarastanje pršljenova, butne kosti i karlice traje oko 12 nedjelja (kod mladih, proces zarastavanja je brži nego kod starijih). Tibia zarasta za osam, a kosti podlakta za šest do osam nedjelja. Da bi srasle ključna kost, fibula i metatarzalne kosti potrebno je od četiri do šest nedjelja, metakarpalne kosti i kosti falange od tri do četiri, a za rebra četiri do šest nedjelja.
Po skidanju gipsane imobilizacije, neophodan je nastavak liječenja fizikalnom terapijom.
Simptomi
- bol
- deformacija
- patološka pokretljivost
- krckanje
- gubitak funkcije
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, kao i na X nalogu.