IKT industrija, razvoj inovacija, digitalizacija, pokretači su privrede i ekonomije. Novi sadržaj u vezi ovih tema, nadogradili smo sa segmentima kao što je Elektronska uprava (e-administracija), digitalni identiteti, informaciona bezbjednost, IKT industrija, digitalizacija privrede.
Srđan Bjelić, IKT analitičar u novom "Digitalnom sagovorniku" u saradnji sa "Nezavisnim novinama" razgovarao je sa Željkom Budimirom, ministarom za naučnotehnološki razvoj, visoko obrazovanje i informaciono društvo Republike Srpske.
Bijelić: Koji su prioriteti MNROID-a u podršci razvoju IKT sektora i tehnoloških inovacija RS?
Budimir: U prvih stotinu dana rada nove Vlade Republike Srpske, pristupilo se razradi Strategije razvoja nauke i tehnologije, visokog obrazovanja i IKT industrije u Republici Srpskoj do 2030. godine, koja se nalazi u fazi finalizacije. Kroz ovaj strateški dokument, posebna pažnja daje se oblastima razvoja IKT industrije, digitalizacije privrede, kao i razvoja digitalnih znanja i vještina građana i IKT specijalista Republike Srpske. Kao strateški cilj, u nacrtu ovog dokumenta, postavlja se ubrzani razvoj IKT industrije koji treba da bude omogućen kroz razvoj ključne IK infrastrukture informacionog društva Srpske, unapređenjem digitalnih vještina građana i IKT specijalista i stvaranjem ekosistema za razvoj IKT industrije i digitalizaciju privrede. U cilju realizacije navedenih prioriteta, planira se realizacija ključnih strateških projekata, i to projekata razvoja ključne IK infrastrukture informacionog društva, uspostavljanja naučno-istraživačkog instituta u oblasti i uspostavljanje interoperabilnog Registra IKT djelatnosti Srpske.
Kroz strateški projekat razvoja ključne IK infrastrukture planira se razvoj ključne, odnosno kritične IKT infrastrukture s ciljem omogućavanja sistematičnog razvoja e-uprave Srpske, ali i drugih usluga informacionog društva. U okviru ovog projekta, neophodno je razviti: 1) interoperabilni informacioni sistem e-uprave Srpske, 2) omogućiti masovnu produkciju kvalifikovanih elektronskih certifikata za elektronski potpis i elektronski pečat Certifikacionog tijela Ministarstva; 3) razviti platformu za kvalifikovanu elektronsku dostavu i 4) razviti platformu za elektronska plaćanja. Naravno, navedene platforme, kao i e-usluge treba da budu praćene skalabilnom i standardizovanom IK infrastrukturom za čuvanje i održavanje informacionih sistema kroz izgradnju i razvoj 5) Republičkog Data centra s uslugom državnog cloud-a, kao što je slučaj Republike Srbije i drugih zemalja u okruženju. Paralerno sa razvojem IKT infrastrukture neophodno je proširivanje obuhvata nadzora informacione bezbjednosti kritične/ ključne IK infrastrukture Republike Srpske, javnih i privatnih subjekata kritične IK infrastrukture, primjenom sistema za upravljanje informacionom bezbjednošću i događajima.
Uspostavljanje naučno-istraživačkog instituta u oblasti IKT ima za cilj da doprinese dinamičnijem razvoju naučno-istraživačke djelatnosti u oblasti IKT, odnosno razvoju fundamentalnih i primjenjenih znanja i vještina u oblasti IKT. Naime, dinamičniji razvoj IKT industrije i informacionog društva u cjelini, zahtijevaće donošenje značajnih strateških i operativnih odluka čije će donošenje biti olakšano uz postojanje jednog takvog instituta. Pored toga, uspostavljanje naučno-istraživačkog instituta u oblasti IKT značajno će doprinjeti privlačenju i zadržavanju IKT specijalista u naučno-istraživačkoj djelatnosti te boljoj apsorpciji i snažnijem korišćenju raspoloživih domaćih i inostranih fondova u svrhu razvoja naučno-istraživačke djelatnosti u oblasti IKT u Srpskoj.
Uspješna realizacija prioriteta koji se odnose na praćenje i unapređenje vještina IKT specijalista, kao i na stvaranje adekvatnog ekosistema za razvoj IKT industrije i digitalizaciju privrede RS, biće teško izvodiva bez postojanja jedinstvenog, itneroperabilnog Registra IKT djelatnosti u RS. Naime, identifikacija svih subjekata koji obavljaju IKT djelatnost u okviru svog poslovanja (subjekti čija je pretežna djelatnost iz oblasti IK tehnologija, kao i subjekata koji u okviru svog poslovanja pored druge pretežne djelatnosti obavljaju i IKT djelatnost) u prvom redu pretpostavlja uspostavljanje Registra IKT djelatnosti. Sastavni dio ovog registra bili bi i podaci o IKT specijalistima i sa njima povezani podaci, u skladu s metodologijom EU za računanje DESI indeksa. Pored toga, podaci u Registru obuhvatili bi podatke i obukama i trenizima u oblasti IKT, kao i podatke o primjeni IK tehnologija, odnosno digitalizaciji privrede Republike Srpske. Kroz ovaj registar, koji bi podrazumijevao uspostavanje elektronske razmjene podataka između nadležnih institucija, podaci bi bili dobijeni iz primarnih registara nadležnih institucija, i bilo bi uspostavljeno njihovo redovno (automatizovano) ažuriranje. Cilj je da se na jednom mjestu, u okviru MNRVOID, omogući pristup i analiza svih podataka koji se odnose razvoj infroamcionog društva Srpske.
Bijelić: Kako ministarstvo planira da unaprijedi obrazovanje u oblasti tehnologije i IT sektora kako bi se obezbijedila adekvatna radna snaga za buduće potrebe industrije?
Budimir: U okviru prioriteta Ministarstva koji se odnosi na unapređenje digitalnih vještina građana i specijalista u oblasti IK tehnologija potrebno je prije svega uspostaviti sistematično praćenje digitalnih znanja i vještina građana (kao korisnika usluga informacionog društva, ali i kao potencijalni IKT specijalisti), odnosno utvrditi metodologiju po kojoj bi se definisali odgovarajući indikatori za sveobuhvatno praćenje zaposlenih koji rade u malim, srednjim i velikim preduzećima, obrazovnim institucijama, naučno-istraživačkim organizacijama, organima uprave i dr, a koji posjeduju odgovarajuće vještine IKT specijaliste ili se školuju za sticanje nekog od zvanja iz oblasti IKT. Po uzoru na DESI metodologiju EU, u okviru ove oblasti potrebno je pratiti i udio žena IKT specijalista, broj preduzeća koja pružaju IKT obuke, kao i broj IKT diplomaca u srednjem i visokom obrazovanju. Pored toga, u okviru realizacije ovog prioriteta, potrebno je vršiti istraživanja o iskazanim potrebama poslodavaca za specifičnim vještinama IKT specijalista u kontinuitetu.
U segmentu unapređenja vještina IKT specijalista, kao i zadovoljenja tražnje za radnom snagom u IKT industriji, ova mjera podrazumijeva odabir prioritetnih obuka i kvalifikovanih pružalaca IKT obuka kroz izvođenje kratkih studijskih programa u skladu sa propisima kojima se reguliše oblast visokog obrazovanja, i/ili izvođenje neformalnih programa obuke u oblasti IKT. Programe obuka i selekciju pružaoca obuka potrebno je u kontinuitetu, u saradnji sa poslovnom zajednicom, evaluirati i korigovati kako bi bili usklađeni sa zahtjevima IKT industrije s jedne strane, ali i propisima iz oblasti obrazovanja s druge strane.
U cilju operacionalizacije navedenih ciljeva, u okviru realizacije strateškog projekta uspsotavljanja Registra IKT djelatnosti, uspostaviće se evidencija o IKT specijalistima koja bi obuhvatila sve navedene podatke.
U cilju ostvarenja značajnijeg doprinosa dinamičnijem razvoju naučno-istraživačke djelatnosti u oblasti IKT, odnosno razvoju fundamentalnih i primjenjenih znanja i vještina u oblasti IKT, planira se uspostavljanje naučno-istraživačkog instituta u oblasti IKT. Naime, dinamičniji razvoj IKT industrije i informacionog društva u cjelini, zahtijevaće donošenje značajnih strateških i operativnih odluka čije će donošenje biti olakšano uz postajanje instituta, odnosno visoko kvalifikovanih istraživača u oblasti IKT. Pored toga, uspostavljanje naučno-istraživačkog instituta u oblasti IKT značajno će doprinjeti privlačenju i zadržavanju IKT specijalista u naučno-istraživačkoj djelatnosti te boljoj apsorpciji i snažnijem korištenju raspoloživih domaćih i inostranih fondova u svrhu NI djelatnosti u oblasti IKT u RS.
Bijelić: Da li je u planu podrška razvoja startapa u IT sektoru, kao i da se privuku strane investicije u ovoj oblasti?
Budimir: U okviru prioriteta Ministarstva koji se odnosi na stvaranje ekosistema za razvoj IKT industrije, planira se realizacija mjera koje se odnose na razvoj sistema (finansijskih i nefinansijskih) podsticaja za razvoj IKT industrije, unapređenje sistema podrške i praćenja procesa digitalizacije privrede, kao i aktivnosti usmjerene na privlačenje investitora za IKT industriju Srpske, jer IKT industrija ima izuzetan značaj na ekonomski razvoj svakog društva, mjereno pokazateljima rasta BDP-a, ukupnih prihoda, ostvarenog izvoza, broja zaposlenih i ostvarenih prosječnih bruto zarada.
Naime, s ciljem uspostavljanja adekvatnog sistema podsticanja i praćenja efikasnosti dodjele podsticajnih sredstava IKT industriji, neophodno je prije svega metodološki determinisati obuhvat IKT industrije te pratiti njen razvoj u različitim segmentima (obuhvat, visina prihoda, broj zaposlenih, IKT specijalisti, IKT obuke, investicije, izvoz i dr) kroz uspostavljanje interoperabilnog Registra IKT djelatnosti. Imajući u vidu specifičnosti IKT industrije, koje se prije svega ogledaju u izuzetno visokom učešću IKT specijalista u kreiranju i pružanju IKT usluga, od izuzetne je važnosti realizacija mjera koje se odnose na IKT specijaliste i unapređivanje digitalnih znanja i vještina građana Srpske. U dijelu koji se odnosi na finansijske podsticajne mjere, neophodno je prije svega podići stepen informisanosti IKT industrije o postojećim podsticajnim mjerama Vlade Republike, te u skladu s mogućnostima, uvoditi dodatne podsticajne mjere namijenjene IKT industriji koje bi se odnosile na stimulisanje rasta primanja zaposlenih u oblasti IK, a u cilju njihovog zadržavanja i proširenja kolektivnih IK znanja i vještina kroz uvećanje povrata uplaćenih poreza i doprinosa, poreza na dobit i sl; zadržavanje stimulativnog poreskog okruženja i dr.
Povoljnosti poslovnog okruženja RS za razvoj IKT industrije neophodno je promovisati kako na domaćem, tako i na inostranim tržištima odnosno kod inostranih asocijacija poslovnih subjekata i međunarodnih organizacija. Intenzivnijom i prilagođenom promocijom povoljnog poslovnog okruženja RS za razvoj IKT djelatnosti, mogu se privući značajna investiciona sredstva te pospješiti rast domaćih investiranih sredstava u IKT idunstriju, odnosno u realizaciju mejra koje planira Ministarstvo. Da bi se to postiglo, neophodno je intenzivirati saradnju sa predstavništvima Republike Srpske u inostranstvu, te intenzivnije promovisati postojeće stimulativne mjere kao što je Uredba Vlade Republike Srpske kojom se uređuje postupak dodjele podsticaja za direktna ulaganja od posebnog značaja čime se omogućava dodjela podsticajnih sredstava za rast investicija u IKT industriju Srpske.
Bijelić: Dokle se došlo sa Naučnotehnološkim parkom i Sajber akademijom?
Budimir: Realizacija projekata naučnotehnološkog parka i sajber akademije teče u skladu s očekivanom dinamikom. Naime, vezano za realizaciju projekta naučnotehnološkog parka, UNDP je raspisao tender za izbor kvalifikovanih ponuđača za izradu projektne dokumentacije za izgradnju objekta naučnotehnološkog parka, koji treba da bude smješten u okviru univerzitetskog kampusa u Banjoj Luci.
Razvoj koncepta prvog Naučno-tehnološkog parka (NTP) u Republici Srpskoj se vidi kao potencijalni katalizator niza procesa koji mogu pozitivno uticati ne samo na trenutnu ekonomsku situaciju, već i na cjelokupnu Republiku i predstavlja jedan od ključnih prioriteta Ministarstva za naučnotehnološki razvoj, visoko obrazovanje i informaciono društvo (MNRVOID). Uspostavljanjem NTP-a ostvariće se nekoliko međusobno povezanih ciljeva:
1. Podsticanje razvoja privrede i povećanje konkurentnosti Republike Srpske (povećanje: produktivnosti, izvoza, obima trgovine, spoljnotrgovinske razmjene, novonastalih i aktivnih preduzeća),
2. Unapređenje saradnje između naučnoistraživačkih organizacija i privrede,
3. Dorpinos digitalnoj transformaciji Republike Srpske,
4. Podsticanje preduzetničkog i inovativnog duha, posebno među mladima,
5. Otvaranje novih radnih mjesta u privredi, uključujući rast broja istraživača i dr.
U pogledu realizacije projekta sajber akademije, u toku je finalizacija dinamičkog plana realiazcije planiranih aktivnosti s izraelskim partnerima, kao i sa domaćim partnerima u realizaciji projekta - akademskom zajednicom i organima uprave.
Sajber akademija predstavlja regionalni iskorak u obukama iz oblasti sajber bezbjednosti. To je prvi simulacioni centar za sajber bezbjednost u regionu Jugoistočne Evrope. U pitanju je složen i zahtjevan projekat sa multifunkcionalnom ulogom. U toku je proces dopremanja i instalacije sistema, posle čega će uslijediti obuka za održavanje i korištenje sistema, obuka budućih predavača i izrada planova i programa sistema obuka.
Sistem obuka će biti na raspolaganju IT administratorima javne uprave/kritičnih infrastruktura Republike Srpske, IT sektoru u Republici Srpskoj/BiH i regionu te korporativnom sektoru u Republici Srpskoj/BiH i regionu.
Kroz implementaciju Sajber akademije, Republika Srpska će dati svoj aktivan doprinos regionalnoj sajber bezbjednosti kroz organizaciju specijalističkih obuka te organizaciju zajedničkih sektorskih i međusektorskih sajber vježbi.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, kao i na X nalogu.