SARAJEVO, BANJALUKA - Bez obzira na to da li će BiH odlučiti da postane punopravna članica NATO-a ili ne, NATO je alijansa čija će uloga i te kako biti relevantna za bezbjednosnu politiku BiH, posebno u kontekstu odnosa NATO-a i EU.
Postoji mnogo razloga zbog kojih će odnos između EU i NATO-a uticati na BiH, a najvažniji je misija EUFOR-a, koja je 2004. godine preuzela vojno-bezbjednosnu ulogu u BiH. Iako je "EUFOR Althea" evropska misija, evropska bezbjednosna arhitektura je i dalje čvrsto usidrena u NATO. Uostalom, i na zvaničnoj stranici EUFOR-a u BiH ova veza je eksplicitno pomenuta više puta.
Objašnjavajući elemente misije EUFOR-a, na stranici piše da se misija održava u skladu sa dogovorom EU i NATO-a "Berlin plus", u kojem je navedeno da se misija sprovodi NATO kapacitetima i opremom. Kao jedan od tri ključna cilja misije EUFOR-a naglašena je "podrška Oružanim snagama BiH u napretku prema NATO standardima". Iz tog razloga, odnos EU i NATO-a će i u narednim godinama igrati ključnu ulogu u Misiji "EUFOR Althea" u BiH, a najvažniji faktor u tom smislu će biti odnos SAD prema NATO-u.
Jedan od problema koji SAD vide kad je u pitanju NATO je činjenica da 80 odsto troškova NATO-a snose članice koje nisu dio EU, dok više od 90 odsto stanovništva NATO članica živi u EU. S tim u vezi, još od NATO samita u Velsu 2014. godine je Barak Obama, tadašnji predsjednik SAD, indirektno zatražio od Evropljana da ulažu više u odbranu, što je na samitu i prihvaćeno, a ovaj zahtjev pojačao je i Donald Tramp, trenutni predsjednik SAD.
Trenutni odnosi NATO-a i EU počivaju na sporazumu "Berlin plus" iz 2003. godine, u kojem se u evropskim vojnim misijama koriste svi NATO kapaciteti bez direktnog uključivanja alijanse.
Jedan američki diplomata nam je u neformalnom razgovoru rekao da su i SAD i EU tada, u vremenu kad se Amerika bavila Irakom, smatrali da su svi bezbjednosni problemi u Evropi riješeni i da je preostalo samo rutinsko održavanje mira. Iz tog razloga zaključeno je da NATO treba da se fokusira na druga područja, a evropska bezbjednost treba da bude data u ruke Evropske bezbjednosne i odbrambene politike. Jedan od razloga, kako nam je rečeno, što su SAD i EU "stisnuli" BiH da se formiraju Oružane snage BiH, jeste da bi Amerika što prije izmjestila svoje snage iz BiH i preusmjerila ih u druga područja, a i EU nije imala ništa protiv da sama preuzme aktivnu bezbjednosnu ulogu na zapadnom Balkanu.
S obzirom na to da i jedni i drugi danas smatraju da postoji pojačan uticaj Rusije i Kine u Evropi, došlo je do revizije ove prvobitne politike, ali svi aranžmani koji su formirani u vrijeme Bušove administracije i dalje su ostali na snazi, a novi nisu doneseni, jer u vrijeme mandata i Obame, i Trampa nije postojala velika želja da se revidiraju postojeće politike.
Iako je "Berlin plus" iz tog ugla gledanja zastario, on i dalje predstavlja osnovni bezbjednosni okvir između NATO-a i EU. U okviru ovog dokumenta, kao i Evropske bezbjednosne i obrambene politike, sprovedene su 24 civilno-vojne operacije, među kojima su i EUFOR i misija EULEX na Kosovu.
Postoje informacije da će EU sljedeće godine donijeti dalekosežnije odluke kad je u pitanju i misija EUFOR, i odbrambeno-bezbjednosna politika EU. Zato je važno da EU do tada počne s implementacijom ekonomskog investicionog paketa za zapadni Balkan i nastavi s pružanjem podrške regionu na putu ka članstvu u EU. Ako naredne godine ovi procesi uspješno započnu, stručnjaci smatraju da onda neće biti potrebe za značajnijim redefinisanjem odnosa između NATO-a i EU, a postojeći aranžmani će ostati adekvatni ako novi iz bilo kojeg razloga ne budu doneseni.
Objavljivanje ovog teksta je dijelom finansirano grantom Ministarstva inostranih poslova Sjedinjenih Američkih Država (Department of State). Mišljenja, nalazi i zaključci koji su ovdje navedeni pripadaju autorima i ne odražavaju nužno mišljenja, nalaze i zaključke Ministarstva inostranih poslova Sjedinjenih Američkih Država.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, kao i na X nalogu.
