Butmirski proces, koji su zajednički inicirali predstavnici SAD i Evropske unije, predstavlja jednu od rijetkih prilika posljednjih godina da Bosna i Hercegovina snažnije uđe u proces evroatlantskih integracija. Tu šansu trebalo bi znalački da iskoriste predstavnici sedam političkih partija u BiH koji su pristali da učestvuju u butmirskom procesu, odnosno one partije i lideri koji su spremni da putem kompromisa i razgovora nađu moguća rješenja za dobrobit BiH i entiteta Republike Srpske i Federacije BiH.
Koliko ozbiljno problemima s kojim se trenutno susreće BiH prilaze administracije iz Vašingtona i Brisela, najbolje pokazuje sastav zajedničke delegacije - Karl Bilt, ministar inostranih poslova Švedske, koja predsjedava Evropskom unijom, Džejms Štajnberg, zamjenik državnog sekretara SAD. Pored njih sastanku su prisustvovali i Miroslav Lajčak, ministar inostranih poslova Slovačke i bivši visoki predstavnik u BiH, te Oli Ren, evropski komesar za proširenje.
Najbitniji dio butmirskog procesa jeste ustavna reforma koju bi trebalo provesti da bi BiH bila efikasnija država, odnosno da bi bila u mogućnosti da odgovori potrebama bržeg priključenja Evropskoj uniji. Prema do sada dostupnim informacijama, ustavna reforma bi imala četiri paketa i odnosila bi se na Predsjedništvo BiH, Savjet ministara, Predstavnički dom i Dom naroda parlamenta BiH, da bi se osigurala brža prohodnost zakona, prvenstveno onih koji se odnose na evropske integracije.
Izmjene u Predsjedništvu BiH pratile bi preporuke Venecijanske komisije iz marta 2005. godine koja je ustvrdila da bi izbor članova te institucije trebalo usaglasiti sa Evropskom konvencijom o ljudskim pravima, a čija je potpisnica i BiH. Butmirski razgovori idu u pravcu da se izvrši značajniji prenos nadležnosti s Predsjedništva BiH na Savjet ministara što bi uklonilo komplikacije i kontradikcije unutar sadašnjeg sistema po kojem postoji veliki rizik od preklapanja odgovornosti Predsjedništva za izvršavanje odluka parlamenta i odgovornosti Savjeta ministara za izvršenje politika i odluka državnog nivoa. Takođe, sadašnje Predsjedništvo treba da se transformiše u ceremonijalnu instituciju koja bi imala predsjednika i dva potpredsjednika, naravno, s mogućnošću redovne rotacije. Ovakvo rješenje, a i prema raspoloženju domaćih lidera ne bi trebalo da bude osporavano i dovođeno u pitanje.
Drugi paket odnosio bi se na Savjet ministara koji bi trebao da dobije veće nadležnosti pogotovo u dijelu koji se odnosi na evropske integracije. Znači, Savjet ministara bi u potpunosti bio nosilac tog procesa koji prvenstveno podrazumijeva usklađivanje domaće zakonske regulative sa standardima Evropske unije, a odgovornost za provođenje tih procesa bila bi na entitetima. Ovo rješenje bi zadovoljilo zahtjeve prema kojima Briselu treba jedna adresa i BiH kojoj bi se obraćao za sva sadašnja, ali i buduća otvorena pitanja.
Treći paket podrazumijevao bi povećanje broja poslanika u Predstavničkom domu Parlamentarne skupštine BiH, na 80 plus tri, ukupno 83. Ova tri poslanička mjesta bila bi garantovana za pripadnike nacionalnih manjina u BiH, a opet prema praksi demokratskih evropskih parlamenata. Svoje logično uporište ovaj paket nalazi u činjenici da sadašnji kapacitet, odnosno broj poslanika, ne može fizički da odgovori zahtjevima da ubrza prohodnost zakona kroz tu instituciju.
Jedan poslanik u parlamentu BiH trenutno zna biti i u deset raznoraznih parlamentarnih komisija te bukvalno ni ne stiže da pogleda zakonske materijale o kojima bi te komisije trebalo da raspravljaju prije sjednice. Time bi se veliki broj zakona usaglasio već na nivou komisija, a sjednice bi bile predviđene samo za potvrđivanje tih usaglašenih stavova. Ovaj način rada značajno bi ubrzao sam postupak donošenja zakona, ali i ohladio vruću retoriku koja redovno prati sjednice parlamenta upravo zbog toga što poslanici o materijalima raspravljaju tokom same sjednice.
Četvrti, možda i najviše sporan paket ustavne reforme za predstavnike Republike Srpske predviđa da se Domu naroda Parlamentarne skupštine BiH oduzme zakonodavna uloga, odnosno da se bavi pitanjima zaštite vitalnog nacionalnog interesa tri konstitutivna naroda, po principu koji je sličan onom u Vijeću naroda Republike Srpske. Kako niko ozbiljan od predstavnika SAD i Evropske unije uključenih u butmirski proces nije spominjao mogućnost redukovanja načina odlučivanja u Predstavničkom domu parlamenta BiH, odnosno entitetskog glasanja, ovaj prijedlog trebao bi i mogao bi biti prihvatljiv i za lidere iz Republike Srpske ukoliko se jasno definiše način odlučivanja u slučaju pokretanja pitanja vitalnog nacionalnog interesa. Krajnju odluku bi donosio Ustavni sud BiH, ali upravo u njemu leži i najveći strah kod predstavnika Srba, ali i Hrvata, jer iz iskustva i dosadašnje prakse Ustavni sud je dosta odluka donio preglasavanjem predstavnika Srba i Hrvata od strane bošnjačkih i međunarodnih sudija. Ukoliko bi se našao odgovarajući princip po kojem bi Ustavni sud tretirao ova pitanja, odnosno kada ne bi prilazio prostom preglasavanju, i ovaj paket bi mogao dobiti podršku u Republici Srpskoj.
Naravno, ovaj paket ustavne reforme podrazumijevao bi i ustavno definisanje već ranije dogovorenih prenesenih nadležnosti sa entiteta na državu kada su formirane obavještajno-bezbjednosne agencije OBA, SIPA ali i formirane Oružane snage BiH. Svaki drugi pristup je ludo iracionalan.
Na kraju jasno je da butmirski proces predstavlja veliku šansu za domaće lidere da postignu toliko potreban dogovor i kompromis za dobrobit i napredak kako BiH tako i Republike Srpske i Federacije BiH, kako bismo već sutra, ili od naredne godine puno bliže bili Evropskoj uniji, a samim tim boljem i sigurnijem životu.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, kao i na X nalogu.