Proces starenja neizbježan je prirodni proces, svojstven svim živim vrstama, a definiše se kroz čitav niz biopsiholoških potprocesa. Kroz svoj životni vijek, svaka individua razvije brojne sposobnosti koje, u određenom momentu, dosegnu svoj maksimum, a zatim njihova efikasnost postepeno počinje da opada.
Tokom cijelog života, a posebno u starijem životnom dobu, važno mjesto zauzimaju aktivna fizička i mentalna uključenost pojedinca. Tako se, redovnim i ponaosob prilagođenim sprovođenjem fizičkih aktivnosti preveniraju, odnosno usporavaju različiti degenerativni procesi starenja, kardiovaskularne smetnje, dijabetes i brojne druge akutne i hronične bolesti. Dosadašnjim istraživanjima pokazano je kako redovna i uobročena fizička aktivnost ima pozitivan uticaj na sprečavanje razvoja sarkopenije (gubitak mišićne mase, njene snage i izdržljivosti), na održavanje psihološkog zdravlja i socijalnu uključenost starijih osoba.
Tako je pojedinim naučnim studijama pokazano da redovna fizička aktivnost smanjuje vjerovatnoću nastanka biohemijskih i neuropsiholoških abnormalnosti, propadanja ćelija mozga i drugih simptoma, koji znatno otežavaju život pojedincu i ljudima iz njegove neposredne društvene zajednice (najprije porodice). Određeni istraživači došli su do nalaza da fizička aktivnost značajno usporava nastanak kognitivne deterioracije (opšti i/ili specifični gubitak duševnih i tjelesnih sposobnosti koji nastaje kao posljedica starosti), a da pomenuta aktivnost ne mora podrazumijevati iscrpljujući trenažni, sportski proces - to može biti obavljanje svakodnevnih kućnih poslova. Osim kognitivne deterioracije, kao korijena nastanka težih poteškoća, redovna i umjerena fizička aktivnost smanjuje rizik od nastanka čuvene Alchajmerove demencije i Parkinsonove bolesti, koje zajedno obuhvataju najveći procenat neuropsiholoških pacijenata. Izuzetno je važno napomenuti kako sve navedene neurološke smetnje imaju izuzetan uticaj na razvoj i ubrzavanje psihološkog propadanja individue. Tako, pod uticajem Alchajmerove demencije i Parkinsonove bolesti dolazi do čestih emocionalnih oscilacija, pojave depresije, apatije, manjka inicijative. Narušavanjem emocionalne stabilnosti osobe direktno se narušavaju i racionalni aspekti kognicije - mišljenje, opažanje, pamćenje, verbalne sposobnosti - bez kojih život, u punom smislu te riječi, nije moguć. Istraživanjima je pokazano kako mehanizam očuvanja fizičkog i mentalnog zdravlja počiva na većoj angažovanosti mišićnih struktura, krvnih sudova i nervnih ćelija, a sve navedene komponente svojom fizičkom uključenošću održavaju čovjekovo tijelo i um u optimalnom stanju. U jednoj dugogodišnjoj studiji, koja je obuhvatila 566 ispitanika starosti u rasponu od 65 do 86 godina, dobijeni su nalazi da svakodnevno fizički aktivni stariji ispitanici pokazuju značajno manji pad u efikasnosti kognitivnih funkcija. U toku trajanja ove studije, pojedini ispitanici su čak poboljšali svoje funkcionisanje u opštem i specifičnim kognitivnim domenima, nakon što su uključeni u proces svakodnevnog, optimalnog fizičkog vježbanja. Sa druge strane, postoje i naučne studije koje pokazuju da uključenost osobe u fizičke aktivnosti nema ni značajno pozitivan niti negativan, direktan uticaj na očuvanje kognitivnog zdravlja te stoga valja biti oprezan pri tumačenju dosadašnjih saznanja. Ipak, ono što iskustveno pretpostavljamo jeste da u današnjem burnom vremenu, sve više neuropsiholoških, biohemijskih i mozgovnih degeneracija nastaje u značajno ranijem periodu života, nego što je to bio slučaj prije pola vijeka. Izvjestan procenat dementnih, i da tako kažemo, Alchajmerovih i Parkinsonovih pacijenata čine ljudi starosti već od 50 godina, a pretpostavka je da će se u budućnosti ta granica još pomjerati.
S obzirom na postojanje izvjesne dokazne građe u smjeru pozitivne povezanosti fizičke aktivnosti i prevencije kognitivnog zdravlja (i ne postoje čvrsti dokazi kontra te tvrdnje), možemo pretpostaviti da svakodnevna, barem rutinska i jednostavna fizička aktivnost ne može biti naodmet ili na štetu. Zavisno o preferencijama i ličnosti pojedinca, aktivnost može da bude individualna ili grupna, planirana ili spontana, manje ili više dozirana. Ono što je najvažnije - ona treba da postane nezaobilazan dio generalnog stila života osobe, dio njegovog bića. Važnost aktivnog i zdravog života, a samim tim i starenja, potrebno je promovisati, podsticati, razumjeti i živjeti.
Ostale tekstove iz psihologije, koji su nastali u saradnji Laboratorije za eksperimentalnu psihologiju i Nezavisnih novina, možete naći na sajtu Laboratorije.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, kao i na X nalogu.