BOSANSKI PETROVAC - Lokalne vlasti u Bosanskom Petrovcu započele su realizaciju projekta sanacije partizanskog voza koji se nalazi na planinskom prevoju Oštrelj, između Bosanskog Petrovca i Drvara, te sjeća na slavne dane antifašističke borbe na ovome prostoru tokom Drugog svjetskog rata.
Kompozicija, koja se sastoji od lokomotive i nekoliko vagona, smještena je na bivšem uskotračnom kolosijeku koji vodi prema Javorovoj kosi, odnosno planini Osječenici.
Pomenute aktivnosti podrazumijevaju uređenje šireg prostora oko samog voza, čišćenje i farbanje lokomotive i vagona, te montažu klupa za odmor i korpi za smeće.
Ovaj voz je ranije proglašen nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine, a nalazi se u relativno dobrom stanju zahvaljujući ranijim konzervatorskim radovima koje je provelo preduzeće "Unsko-sanske šume".
Vrijedni istorijski eksponat povremeno obiđu rijetki turisti, putnici namjernici ili planinari koji posjećuju okolne planine.
Kompozicija, koju je nekada vukla parna lokomotiva "Proleterka", nekada je saobraćala oslobođenom teritorijom Bihaćke republike, te prevozila ranjenike, naoružanje i drugi teret, a prema istorijskim podacima, vozom je putovao i sam komandant partizanskih snaga Josip Broz Tito.
Lokomotiva je proizvedena daleke 1904. godine u njemačkom preduzeću "Kraus Mafei" u Minhenu, potom ju je kupio poznati austrijski poduzetnik Oto Štajnbajs, te je dopremljena u Bosnu i Hercegovinu.
Štajnbajs je bio vlasnik preduzeća koje je posjedovalo ekskluzivno pravo na eksploataciju šumskog bogatstva na ovim prostorima.
Uskotračnom prugom su premrežene ovdašnje planine, a poseban značaj imala je za vrijeme Bihaćke republike, kako se tada nazivala slobodna teritorija koju su partizani oslobodili početkom novembra 1941. godine. Parnjača je tada vukla poštanski vagon koji je bio svojevrsna pokretna Titova rezidencija, a on je bio podijeljen u dva dijela. U jednom se nalazila kancelarija za sastanke, dok je drugi bio preuređen za boravak i spavanje.
Istorija je zabilježila kako je ova vozna kompozicija u to vrijeme bila jedina koja je saobraćala evropskim teritorijem koji nije bio okupiran od Njemačke i njenih saveznika. Tokom dana, kompozicija bi se uvukla u šumu i prekrivala granjem, te bila nevidljiva za neprijateljsku avijaciju, a ako je saobraćala, bilo je to najčešće noću. Bilješka o ovom neobičnom vozu nalazi se i u memoarima poznatog istoričara Vladimira Dedijera, koji navodi da su se u vozu donosile i krupne istorijske odluke koje su imale dalekosežan značaj za partizanski pokret i antifašističku borbu.
Poslije Drugog svjetskog rata "Proleterka" je saobraćala u sastavu "Jugoslovenskih željeznica", a potom je 1951. godine restaurirana i zaštićena kao spomenik antifašističke borbe skupa s nekoliko vagona.
Posljednji put obnovljena je 2007. godine, kada je izgrađena i nadstrešnica, kako bi voz bio zaštićen od atmosferskih prilika, te je tada uređen i prilazni put.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, kao i na X nalogu.