Godina 1943, svijetom odjekuje artiljerija Drugog svjetskog rata, koji se vodi na tri kontinenta i na svim svjetskim okeanima.
U septembru te godine na inicijativu Pokrajinskog komiteta Komunističke partije Jugoslavije, koja je povela otpor protiv okupatora, počinju pripreme za osnivačku sjednicu Skupštine Zemaljskog antifašističkog vijeće narodnog oslobođenja BiH (ZAVNOBiH), koje se na svom prvom zasjedanju u Mrkonjić Gradu, 25. i 26. novembra 1943, konstituisalo kao najviše političko tijelo Narodnooslobodilačkog pokreta u BiH i izjasnilo za federativno uređenje državne zajednice naroda Jugoslavije.
Tu, na tom zasjedanju, nastala je i jedna od najslavnijih rečenica iz naše istorije, koja glasi:
"Bosna i Hercegovina nije ni srpska, ni hrvatska ni muslimanska, nego i srpska, i muslimanska i hrvatska, slobodna i zbratimljena Bosna i Hercegovina, u kojoj će biti osigurana puna ravnopravnost i jednakost svih Srba, Muslimana i Hrvata."
Pored nekoliko bitnih odluka, rezolucija i deklaracija usvojenih 25. novembra 1943. godine, tada su i žene u BiH dobile status kakav do tada nisu imale, a Rada Vranješević prva je žena koja se obratila na zasjedanju ZAVNOBiH i njen lik, zbog slavne fotografije, postao je simbol ZAVNOBiH.
"Žene Bosne i Hercegovine, uzevši značajno učešće u Narodnooslobodilačkoj borbi, postale su čvrst oslonac Narodnooslobodilačkog pokreta. Zajedno sa svojim drugovima, žene će se i nadalje boriti protiv okupatora i njegovih sluga, a sutra, poslije oslobođenja naše zemlje, one će uložiti sve svoje snage u izgradnju sretne budućnosti naše BiH", kazala je tada Rada.
Žene u tadašnjoj Jugoslaviji, čija je BiH bila ravnopravni član, dobile su puno pravo glasa 1945. Mnoge evropske države, poput Belgije i Švajcarske, pravo ženama dale su tek kasnije.
Rada Vranješević rođena je 25. maja 1918. godine u selu Rekavice, kod Banjaluke. Potiče iz svešteničke porodice, njen otac Đorđe bio je pravoslavni sveštenik. Osnovnu školu završila je u selu Glogovac, kod Prnjavora, a nižu gimnaziju u Derventi i Banjaluci. Potom je najprije upisala Učiteljsku školu u Banjaluci, iz koje je izbačena 1932. godine zbog svojih ljevičarskih shvatanja.
Dalje školovanje nastavila je u Trgovačkoj akademiji, u kojoj je 1933. godine pristupila jednoj omladinskoj grupi koja je radila pod rukovodstvom Saveza komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ). Zbog ovoga je 1934. godine ponovo izbačena iz škole. Od 1936. do 1938. godine živjela je u Skoplju, gdje je nastavila školovanje. Za to vrijeme politički je radila sa srednjoškolskom omladinom. Po završetku Trgovačke akademije, 1939. godine, nije mogla da se zaposli, pa je jedno vrijeme bila kod svojih roditelja u Glogovcu.
Početkom 1939. godine dobila je posao u Savezu nabavljačkih zadruga državnih činovnika u Beogradu. Rada je učestvovala u raznim partijskim akcijama u Beogradu: na decembarskim demonstracijama 1939. godine, u nekoliko štrajkova radnika fabrike aviona, u rasturanju partijskih letaka, u prikupljanju pomoći i dr. U Komunističku partiju Jugoslavije (KPJ) primljena je 1940. godine.
Maja 1941. godine napustila je Beograd i povezala se sa banjalučkom partijskom organizacijom. Do jula je bila član Mjesnog komiteta SKOJ, a od jula do septembra član Mjesnog komiteta KPJ u Banjaluci. Potom je po odluci KPJ otišla na slobodnu teritoriju Podgrmeča. Kada je formiran prvi Okružni komitet KPJ za Podgrmeč, Rada je postala njegov član i istovremeno bila sekretar Okružnog komiteta SKOJ za Podgrmeč.
Novembra 1942. godine bila je izabrana za člana Biroa Oblasnog komiteta KPJ za Bosansku Krajinu. Radila je najviše u partijskim organizacijama i bila član Centralnog odbora Antifašističkog fronta žena Jugoslavije (AFŽ).
U vrijeme njemačkog desanta na Drvar, Rada se nalazila u Okružnom komitetu SKOJ za Drvar, gdje je došla po zadatku Okružnog komiteta KPJ za Bosansku Krajinu. Ujutru, 25. maja 1944. godine, na njen 26. rođendan, uhvatili su je njemački padobranci. Sprovedena je u logor na groblju i poslije osmosatnog mučenja, pokušala je da pobjegne, ali je u bjekstvu ubijena. Poslije oslobođenja, njeni posmrtni ostaci preneseni su i sahranjeni na Partizansko spomengroblje u Banjaluci.
Ukazom Prezidijuma Narodne skupštine Federativne Narodne Republike Jugoslavije, 27. jula 1951. godine, proglašena je za narodnog heroja.
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, kao i na X nalogu.
