Jovan Skerlić (18771914) bio je književnik i književni kritičar. Iako nije dugo živio, Skerlić je za nepune dvije decenije stvorio djela kojima je korjenito izmijenio našu književnu kritiku i istoriografiju.
Rođen je u Beogradu, na Dorćolu, 1877. godine, u građanskoj porodici oca Miloša i majke Perside. Njegov otac bio je vlasnik firme i prodavnice šešira, koji je imao radnju i prodavnicu u Vasinoj ulici kod Knez Mihailove ulice. Jovan Skerlić imao je dvije sestre Jovanku i Jelenu, udatu za Vladimira Ćorovića. Osnovnu školu, gimnaziju i studije filozofije završio je u Beogradu. Diplomirao je francuski jezik, potom otišao u Lozanu, gdje je položio doktorat iz francuske književnosti. Odmah po položenom doktorskom ispitu, postavljen je za nastavnika Univerziteta u Beogradu, prvo za francuski jezik i književnost, a zatim za srpsku književnost, koju je predavao sve do smrti. Zanimljivo je da je Jovan svoju kolegicu sa studija Klaru Šmidlin buduću suprugu, upoznao u domu svog švajcarskog profesora Renara. U svjedočenju Slobodana Jovanovića, Skerlić nije bio vjernik, već je "i samo prisustvovanje crkvenim obredima smatrao za povlađivanje crkvi u borbi protiv naučne misli i političke slobode". Ipak, brak sa Klarom Šmidlin sklopio je vjenčanjem u crkvi sv. Save u Beču, decembra 1902. "Neugledna i nimalo lijepa" i zadugo neprihvaćena u beogradskoj sredini, Klara je imala veliki uticaj na Skerlića, koliko zbog njegovog političkog preobražaja toliko možda i zato što je Klara "smatrala da u maloj, industrijski nerazvijenoj Srbiji socijalizam nema opravdanja ni budućnosti i da bi se njegove velike političke sposobnosti izgubile u neplodnom radu".
Kako god, Klarinu ulogu u Skerlićevom preobražaju ovako tumače:
"Mlada i ambiciozna Švajcarkinja, iskreno ubijeđena u velike književne i političke sposobnosti svoga muža, vjerovala je, zajedno s njim, u njegovu sjajnu karijeru i očekivala da se u novoj domovini uzdigne do one društvene visine do koje nije mogla u svojoj zemlji."
Cijeli kontekst pokazuje ili bar upućuje na mogućnost da bi Skerlićev prelazak sa socijalističke na građansku ljevicu mogao imati i razloge koji nisu samo ideološke prirode.
Skerlić je imao dvije kćerke. Ljiljana je učila slikarstvo kod Bete Vukanović, a njena mlađa sestra umrla je rano. Neposredno poslije Jovanove rane smrti, Klara i Ljiljana su na početku Prvog svjetskog rata prebjegle u Francusku. Ljiljana je imala je dvoje djece ŽanRobera, koji je nedavno umro, i Lenu. Lena se nikada nije udavala, a ŽanRober ima dva sina.
Prepiska sa prijateljima pokazuje da je Skerlić bio duševan čovjek, uvijek spreman da pomogne u nevolji. Dopisivao se pismima sa Aleksom Šantićem, Veljkom Petrovićem, Jovanom Dučićem, Milanom Savićem, Simom Pandurovićem, Vasom Pelagićem i još mnogim istaknutim misliocima tog vremena u kojem je cvjetala ideja jugoslovenstva.
Skerlić je umro vrlo mlad 1914. godine, u 27. godini. "Rad iznad svega" bila je Skerlićeva deviza nad devizama. Simbolički, njegova sudbina može se predstaviti riječima kojima je on opisao sudbinu ŽanMarija Gijoa, mislioca i pisca kojeg je doživljavao kao učitelja u biblijskom značenju riječi: "Rad ga je ubio."
Na sahrani se od Skerlića oprostila i delegacija "bosanske revolucionarne omladine" u sastavu Gavrilo Princip, Vladeta Bilbija i Đulaga Bukovac. Njih trojica nosili su vijenac u počast čovjeku koji im je bio inspiracija kao jedan od ključnih tvoraca i protagonista jugoslovenske ideje
Jedan zapis J. Skerlića s početka XX vijeka, koji podsjeća na današnje vrijeme, glasi:
"U nekim trenucima: kakvo iskušenje da se okrenemo od ovoga sumornog i suhoparnog svijeta! Ali ovo je naše vrijeme, i mi ne možemo živeti tako da mrzimo sami sebe." A ovako Skerlić razmišlja: "Ima trenutaka kada čovek ima da se bori sa istočnjačkom indolencijom, sa mlakom neotpornošću, pasivnim duhom našega sveta, sa ljudima zle volje koji mrze svaki rad za opšte dobro, sa duhovnom i moralnom fukarom koja nigde više nema maha no u Srbiji, i tada je sklon da poveruje da je zbilja donkihotski ispravljati krivu Drinu, isprsiti se pred prljavom bujicom koja nosi blato u sebi i šljam na sebi, da je najpametnije izmaći se iz toga vrzinog kola, kao Volter, 'obdelavati svoj vrt' i čekati bolje i pametnije doba i pokolenja. Ali, te malodušne misli dolaze samo onda kada čovek nema osećanje da mu je dužnost ostati na svome mestu kao soldat istine, kada zaboravlja da nijedan, i najmanji napor nikad nije izgubljen, da zdrav razum mora najzad pobediti, i da bi takvo dezertiranje značilo punu pobedu truleži i rđavštine
Pratite nas na našoj Facebook i Instagram stranici, kao i na X nalogu.
